เทคนิคการขยายพันธุ์มะนาว มะกรูด ด้วยกิ่งติดใบเพียงใบเดียว

การขยายพันธุ์มะนาวและมะกรูดด้วยใบ ถือเป็นสุดยอดของภูมิปัญญาท้องถิ่น ใช้เงินทุนน้อย แต่สามารถขยายพันธุ์ในปริมาณมาก ถือว่าเหมาะอย่างยิ่งสำหรับผู้ที่ต้องขยายสวนมะนาวในยุคมะนาวแพง หรือจะขยายพันธุ์มะนาวเพื่อการค้าก็ทำได้

จริงๆเทคนิคนี้มีการเรียกกันว่า การขยายพันธุ์มะนาวด้วยใบ แต่จริงๆแล้วต้องบอกว่าเป็นการขยายพันธุ์ด้วยวิธีการชำกิ่งค่ะ เพียงแต่เราใช้กิ่งที่ติดใบเพียง 1 ใบ จากปกติที่เราคุ้นเคยและใช้กันมานานเราจะใช้กิ่งที่มีใบหลายใบมาชำค่ะ โดยเทคนิคนี้มีการถ่ายทอดโดย “ครูติ่ง” หรือ “คุณสุรชัย สมันตรัฐ” แห่ง “ศูนย์การเรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียงต้นแบบ ธ.ก.ส.” บ้านเกาะเนียง ต.ควนโพธิ์ อ.เมือง จ.สตูล ที่ใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่นทดลองใช้วิธีการขยายพันธุ์มะนาวและมะกรูดด้วยใบเพียง 1 ใบ จนประสบผลสำเร็จอย่างดี สามารถขยายพันธุ์มะนาวจากต้นแม่พันธุ์เพียง 1 ต้น ได้กิ่งพันธุ์นับพันกิ่ง เหมาะอย่างยิ่งที่จะขยายพันธุ์มะนาวเพื่อใช้เอง และเพื่อการค้าในยุคมะนาวราคาแพงอย่างในปัจจุบัน

เทคนิคนี้จะใช้สามารถใช้ใบทุกใบบนกิ่งได้ แต่ถ้าเป็นใบเพสลาดคือต่ำลงมาจากยอดประมาณ 3-4 ใบจะดีที่สุด โดยใบที่สมบูรณ์เต็มที่เวลานำใบมากำจะกรอบ แสดงว่าได้มีการสะสมอาหารอย่างเต็มที่แล้ว ส่วนใบที่กำแล้วยังนิ่มอ่อนแสดงว่าอาหารยังไม่เพียงพอ แต่ในกรณีที่ใบอ่อนก็สามารถทำได้เช่นกันแต่การออกรากและติดตาจะเร็วช้าต่างกัน ซึ่งถ้ากิ่งไหนมีรากและติดตาก่อนให้นำมาใช้ก่อนได้ ส่วนกิ่งไหนรากออกช้าก็ปล่อยไว้ก่อน การันตีไม่มีตายแต่จะออกรากช้าเท่านั้น

ครูติ่งจะทำมีดหั่นกาบมะพร้าวอย่างง่ายๆใช้เองจากภูมิปัญญา โดยนำมีดเก่าๆ ที่ไม่ใช้แล้วสองด้าม มาตัดด้ามออก จากนั้นตัดเหล็กให้มีขนาดยาวประมาณ 2.5 นิ้ว แล้วนำมาเชื่อมติดกับมีดที่ตัดเตรียมไว้แล้ว นำเหล็กที่เหลือใช้มาติดทำเป็นด้ามจับ หรือเราจะใช้มีดธรรมดาหั่นกาบมะพร้าวก็ได้

วิธีทำ

1. นำกาบมะพร้าวมาแช่น้ำจนชุ่มหั่นให้ได้ความยาวประมาณ 2.5 เซนติเมตร แล้วเอาค้อนทุบจนกาบมะพร้าวแตกนุ่มขึ้น เพื่อง่ายต่อการห่อให้กลม
2. เมื่อได้กาบมะพร้าวที่นุ่มแล้ว นำมาห่อม้วนเป็นทรงกลม รัดหนังยางหัวท้าย แล้วนำตะปูทิ่มลงไปบริเวณด้านบนของกาบมะพร้าวให้เป็นรู เพื่อลดการเสียดสีเวลานำกิ่งเสียบลงไป
3. ตัดกิ่งมะนาวหรือมะกรูดจากต้นพันธุ์ที่สมบูรณ์ โดยเลือกใบที่เพสลาดอย่างที่บอก ตัดบริเวณก้านลงมาจนติดกับอีกใบ จากนั้นตัดใบให้เหลือครึ่งใบ เพื่อลดการคายน้ำ ตัดหนามออก (ถ้ามี)
4. นำคัดเตอร์มากรีดก้านใบ 2 ด้านเพื่อให้มีแผล เป็นการเพิ่มพื้นที่ในการออกราก ถ้าไม่กรีดรากจะน้อย จากนั้นนำไปจุ่มน้ำยาเร่งรากไม่ต้องนาน นำมาผึ่งลมให้แห้ง
5. เมื่อแห้งแล้วนำมาเสียบลงในรูกาบมะพร้าวที่เตรียมไว้จนมิดก้าน จากนั้นนำก้อนกาบมะพร้าวที่เสียบใบลงไปแล้ว 4 ก้อนมามัดรวมกันเพื่อให้ตั้งได้ นำไปจุ่มน้ำให้ชุ่มแล้วใส่ไว้ในถุงร้อน มัดหนังยางในลักษณะให้ถุงร้องพองโป่งออก ให้ใบไม่กระทบถุง
6. ถ้าชำกิ่งในปริมาณมาก สามารถนำกิ่งไปใส่ในถุงพลาสติกขนาดใหญ่หรือทำกระโจมอบเพื่อเพิ่มความชื้นในกระโจมจะทำให้การออกรากดีขึ้น หรือจะทำถาดรองน้ำไว้ด้านล่างแล้วเอาตะแกรงวางทับลงไป แล้วจึงวางกิ่งชำไปบนตะแกรง อย่าให้โดนน้ำด้านล่าง แล้วจึงทำกระโจมครอบก็ได้ จะช่วยเพิ่มความชื้นได้ดีมากขึ้น
7. บริเวณที่ไว้กิ่งชำควรอยู่ใต้ต้นไม้ที่มีร่มเงา ให้โดนแสงบ้างเล็กน้อย ประมาณ 1 เดือน มะนาวจะเริ่มออกรากหรือเริ่มแตกใบใหม่ ส่วนถ้าเป็นมะกรูดจะใช้เวลานานประมาณ 3-4 เดือน จึงจะเริ่มออกรากและแตกใบใหม่ จึงนำไปลงถุงชำต่อไปได้

หมายเหตุ หากนำกิ่งปักชำไปไว้กลางแดดจะกระตุ้นให้เกิดการแตกใบใหม่และการออกรากเร็วกว่าอยู่ในร่ม แต่ใบจะขาดความชื้น ดั้งนั้นต้องมีเครื่องพ่นหมอกเพื่อช่วยให้ความชื้นทุก ๆ 15 นาทีเพื่อไม่ให้ใบแห้ง ซึ่งจะทำให้ออกรากแตกตายอดได้เร็ว

หลังจากใบมะนาวและใบมะกรูดในกาบมะพร้าวจนเกิดรากและแตกยอดใหม่ นำไปชำต่อในถุงดำประมาณ 1 เดือนเพื่อให้รากมีปริมาณมากและต้นมีความแข็งแรงก่อนนำไปปลูกลงแปลง โดยใช้เวลาในการขยายกิ่งมะนาวด้วยใบตั้งแต่เริ่มต้นจนสามารถปลูกลงดินได้ ใช้เวลา 2-3 เดือน แต่ถ้าเป็นมะกรูดอาจใช้เวลามากกว่าหรืออาจ 4-5 เดือน เป็นต้น