ผักขาเขียดเป็นไม้น้ำจำพวกผักตับ มีลักษณะเหมือนผักตบไทยแต่มีขนาดเล็กกว่า พืชน้ที่ รากหยั่งลงดิน สามารถดำรงชีวิตเป็นพืชหลายฤดูได้ มีลำต้นใต้ดินสั้นมาก พบขึ้นในบริเวณที่มีน้ำขัง ตามบ่อเลี้ยงปลา และในนาข้าวหรือในดินแฉะๆ พบทั่วไปในประเทศไทย ขยายพันธุ์โดยใช้เมล็ด เป็นวัชพืชพบมากในนาข้าวทางภาคเหนือ
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Monochoria vaginalis (Burm.f.) C.Presl ex Kunth
วงศ์ : Pontederiaceae
ชื่อสามัญ : Pickerel weed
ชื่ออื่น : ขาเขียด นิลบล ผักเขียด (ภาคกลาง) ผักเป็ด (ชลบุรี) ผักเผ็ด (นครราชสีมา) ผักริ้น (ภาคใต้) ผักหิน ผักฮิ้น (ภาคหเนือ, อุบลราชธานี) ผักฮิ้นน้ำ (ภาคเหนือ)
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ขาเขียดเป็นพืชล้มลุกน้ำอายุปีเดียว (annual) หรือข้ามปี (perennial) ไม่มีลำต้น ต้นที่แก่ๆ จะมีส่วนของก้านใบสุมอัดกันแน่น มองดูเหมือนมีลำต้น แต่ทว่าภายในแยกห่างไม่ติดกัน มีราก (rhizome) สั้นมาก และมีรากฝอยสีน้ำตาลแดงจำนวนมาก
คุณค่าทางอาหารในส่วนที่รับประทานได้ 100 กรัม ประกอบด้วย
Cal Unit |
Moist ure% |
Protein Gm. |
Fat Gm. |
CHO Gm. |
Fibre Gm. |
Ash Gm. |
Ca mg. |
P mg. |
Fe mg. |
Vitamins | |||||
A.I.U | B1 mg. |
B2 mg. |
Niacin mg. |
C mg. |
|||||||||||
ผักขาเขียด | 13 | 95.1 | 1.4 | 0 | 1.8 | 0.8 | 1.0 | 13 | 6 | 2.0 | 3000 | 0.04 | 0.10 | 0.10 | 8 |
ส่วนที่ใช้บริโภค ยอดอ่อน ใบอ่อน ดอก (ทั้งต้น)
สรรพคุณ
ใบของผักเขียด นำมาคั้นน้ำรับประทาน แก้ไอ ขับปัสสาวะ ตำพอกฝี หรือรับประทานใบสดจะมีสรรพคุณ ช่วยลดความร้อนในร่างกาย
การขยายพันธุ์ เมล็ด
สภาพแวดล้อมที่เหมาะสม พบในบริเวณที่มีน้ำขัง หนอง คลอง บึง พบทุกภาคของประเทศไทย
ฤดูกาลที่ใช้ประโยชน์ ฤดูฝน หรือตลอดปีถ้ามีน้ำขัง
ที่มา
สถาบันการแพทย์แผนไทย กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข
กองโภชนาการ กรมอนามัย
ป้ายคำ : ผักพื้นบ้าน