คอนสวรรค์มีถิ่นกำเนิดอยู่ในทวีปอเมริกาเขตร้อนและได้กระจายแพร่พันธุ์เอง ตามป่าละเมาะหรือ ตามที่รกร้างว่างเปล่า ตามไร่ ตามนา ขึ้นในระดับสูงประมาณ 1,200 ม. มักนิยมปลูกกันเป็นไม้ประดับ
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Ipomea quamoclit Limm.
ชื่อสามัญ : Indian Pink Cypress Vine
วงศ์ : CONVOLVULACEAE
ชื่ออื่น ๆ : สนก้างปลา , พันสวรรค์ , เข็มแดง , แข้งสิงห์ , ( กรุงเทพฯ ) , คอนสวรรค์ (เชียงใหม่), สะตอเทศ , ผักหนองบก , ผักก้านถิน , ดาวนายร้อย , รกฟ้า
ลักษณะ
- ต้น : คอนสวรรค์เป็นไม้เถาล้มลุก มีอายุประมาณ 1 ปี เมื่อให้ดอกแล้วก็จะแห้งตายไป ลำต้นหรือเถาจะเลื้อยพันกันแน่น และจะต้องมีหลักหรือซุ้ม เพื่อให้เถาคอนสวรรค์เลื้อยพันขึ้นได้ ลำต้นหรือเถาจะมีขนาดเล็กและเรียว ผิวของลำต้นจะเกลี้ยง
- ใบ : คอนสวรรค์มีใบเป็นรูปไข่หรือเป็นรูปขอบขนานกัน และมีความกว้างประมาณ 1-6 ซม.ความยาวประมาณ1-9 ซม. ตรงขอบใบจักเป็นแฉกลีกเป็นแบบขนนก ข้างละประมาณ 9-19แฉก แฉกนั้นอาจจะอยู่ ตรงข้ามกันหรือเรียงสบับกันส่วนก้านใบจะยาวประมาณ8-40 มม. ตรงโคนก้านมักจะมีหูใบปลอม
- ดอก : คอนสวรรค์ออกดอกเป็นช่อตามง่ามใบจะมีอยู่ประมาณ 2-6 ดอกจะมีก้านช่อดอกยาวประมาณ1.5-14 ซม. ก้านดอกนั้นยาว 5-20 มม. เมื่อเป็นผลจะใหญ่ขึ้นเป็นรูปกระบองกลีบรองกลีบดอกจะเป็นรูปขอบ ขนานกัน หรือเป็นรูปช้อนแกมขอบขนาน ตรงปลายมนคู่นอกนั้นยาวประมาณ 4-4.5 มม. คู่จะยาว กว่าเล็กน้อย ผิวเกลี้ยง กลีบดอกนั้นจะเชื่อมติดกันเป็นทรงแจกมีความยาวประมาณ 2-3 ซม. ปลายของมันจะแยกออกเป็นแฉกแหลม 5 แฉก จะมีสีแดง หรือบางทีจะมีสีขาว
- เกสร : เกสรตัวผู้และเกสรตัวเมียนั้นจะโผล่พันกลีบดอก ส่วนเกสรตัวผู้จะมีขนอยู่ที่โคน
- รังไข่ : รังไข่นั้นจะมีลักษณะผิวเกลี้ยง
- เมล็ด (ผล) : ผลเมื่อแห้งจะเป็นรูปไข่มีความยาว ประมาณ 6-8 มม. ส่วนเมล็ดนั้นจะมี 4รูปขอบขนายแกมไข่ มี ความยาวประมาณ 5-6 มม. มีสีน้ำตาลดำ หรือสีดำ
ส่วนที่ใช้ : ทั้งต้น และเมล็ด ใช้เป็นยา
สรรพคุณของสมุนไพร :
- ทั้งต้น เป็นยาเย็น ใช้รักษาพิษงูกัด และเป็นยานัตถุ์ ยารุ
- ใบ นำมาตำทำเป็นยาพอกริดสีดวงทวารที่มีเลือดออก รักษาสิวหัวช้าง หรือฝีฝักบัว
- เมล็ด ใช้เป็นยาระบายและเป็นยาบรรเทาอาการปวดท้อง
การขยายพันธุ์ ขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ด
การปลูก
การปลูกคอนสวรรค์ หรือสนก้างปลา จะต้องมีแปลงปลูกและต้องทำรั้วหรือหลักยึด หรืออาจจะทำเป็นซุ้มก็ได้
เพื่อให้เถาของคอนสวรรค์สามารถที่จะเกาะยึดเลื้อยพันเพื่อการทรงตัวอยู่ได้
การปลูกให้นำเอาต้นกล้าที่ได้จากการเพาะเมล็ดมาปลูก โดยขุดหลุมตื้น ๆ แล้ววางต้นกล้าพร้อมดินที่ติดมากับต้นลงหลุม กลบดินแล้ว รดน้ำให้ชุ่ม ข้อสำคัญควรปลูกในช่วงเย็น เพื่อให้ต้นกล้าได้รับความกระทบกระเทือนน้อยที่สุด
การดูแลรักษา
- แสง คอนสวรรค์เป็นไม้ที่ต้องการแสงแดดมากพอสมควร ฉะนั้นจึงควรปลูกในที่แจ้ง เช่น บริเวณรั้ว บ้าน หรือซุ้มประตู เพื่อให้ได้รับแสงอย่างเต็มที่
- น้ำ ควรให้น้ำปานกลางแต่ไม่ต้องแฉะ และไม่น้อยเกินไป หากให้น้ำน้อยเกินไป ก็จะเกิดการเฉาได้ ควรรดน้ำวันละ 2 ครั้ง เช้า – เย็น
- ดิน คอนสวรรค์เป็นพรรณไม้ที่ขึ้นง่ายในดินทั่ว ๆ ไป ไม่เลือกดินมากนัก แต่ถ้าเป็นดินร่วนก็จะเจริญ เติบโตได้ดีกว่า
ปุ๋ย ไม่จำเป็นต้องใช้ปุ๋ยวิทยาศาสตร์ ใช้ปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมักก็พอแล้ว แต่หากต้องการให้ใบเขียวสด มาก ๆ ก็ให้รดด้วยยูเรีย สัปดาห์ละครั้ง ติดต่อกันประมาณ 4 สัปดาห์
- โรคและแมลง คอนสวรรค์เป็นไม้ที่ปลูกเลี้ยงง่ายมักจะไม่มีปัญหาเรื่องโรคและแปลงรบกวน