ซ่อนกลิ่น ความหอมเย็นถึงกลางคืน

ซ่อนกลิ่นเป็นไม้ในวงศ์เดียวกันกับพลับพลึง มีถิ่นกำเนิดในอเมริกาใต้ จะมีกลิ่นหอมตั้งแต่เวลาเย็นถึงตอนกลางคืน ใช้ปลูกเป็นไม้ดอกไม้ประดับ มีอายุหลายปี

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Polianthes tuberosa
วงศ์ : Agavaceae
ชื่อสามัญ : Tuberose
ชื่ออื่น ๆ : ซ่อนกลิ่น

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ซ่อนกลิ่นเป็นพรรณไม้ล้มลุกที่มีหัว ซึ่งเป็นลำต้นอยู่ใต้ดิน ลักษณะของหัวจะคล้าย ๆกับหัวหอม ใบมีสีเขียว เล็กและเรียวยาวใบจะโผล่ออกมาจากพื้นดิน ใบยาวประมาณ 1-1.5 ฟุต ดอกจะชูช่อออกมาตรงกลางกอของลำต้น และจะมีดอกเกาะตรงก้านดอกเรียงกันเป็นแนวตามก้านดอก ดอกมีสีขาว ดอกยาวประมาณ 1 นิ้ว ช่อดอก หนึ่งๆ จะยาวประมาณ 2-2.5 ฟุต แต่ละข่อดอกจะมีดอกย่อย 40-90 ดอก กลีบดอกแต่ละกลีบจะไม่เท่ากัน กว่า จะบานหมดทั้งช่อใช้เวลา 5-7 วัน และมีกลิ่นหอมมากโดยเฉพาะเวลากลางคืน

ถิ่นกำเนิดดั้งเดิมของซ่อนกลิ่น เชื่อว่าอยู่ในทวีปอเมริกาใต้ แถบเทือกเขาแอนดีส เข้ามาสู่ทวีปเอเชียครั้งแรกโดยชาวสเปนนำมาปลูกในหมู่เกาะฟิลิปปินส์ แล้วชาวจีนที่ค้าขายอยู่ระหว่างประเทศแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ได้นำเข้ามาในประเทศไทยสมัยกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี ไม่มีบันทึกว่าซ่อนกลิ่นเข้ามาเมืองไทยครั้งแรกเมื่อใด แต่คงก่อนรัชสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช เพราะฝรั่งที่เข้ามาในเมืองไทยสมัยนั้น บันทึกเอาไว้ว่าได้พบซ่อนกลิ่นปลูกกันอยู่แล้ว

สันนิษฐานว่า สมัยกรุงศรีอยุธยา ซ่อนกลิ่นคงยังไม่ได้ปลูกกันแพร่หลายหรือได้รับความนิยมมากนัก เพราะยังไม่ปรากฏชื่อในวรรณคดีสมัยนั้น ซ่อนกลิ่นคงได้รับความนิยมและปลูกกันแพร่หลายช่วงกรุงรัตนโกสินทร์ เพราะพบอยู่ในวรรณคดีหลายเรื่อง รวมทั้งในบทเพลงของเด็กด้วย ในวรรณคดีของสุนทรภู่เรียกซ่อนกลิ่นว่า ซ่อนชู้ ซึ่งเป็นอีกชื่อที่ใช้เรียกกันในภาคกลางสมัยก่อน ส่วนภาคเหนือเรียก ลิลา ชื่อในภาษาอังกฤษคือ Tuberose

พันธุ์ที่ใช้ปลูก
พันธุ์ดอกลา จะมีกลีบดอกเพียงชั้นเดียว
พันธุ์ดอกซ้อน จะมีกลีบดอกซ้อนกัน

การขยายพันธุ์

1. การแยกหน่อ ทำได้โดยการใช้มือหรือมีดปลิดแยกหน่อออกจากกอเดิมแล้วนำไปปลูกลงแปลงได้ทันที การแยกหน่อควรแยกก่อนออกดอก วิธีการนี้จะทำได้ง่ายและได้ต้นใหม่จำนวนมาก ซึ่งขึ้นอยู่กับขนาดและปริมาณของกอเดิมด้วย
2. การใช้หัว เป็นวิธีการที่นิยมกันมาก ทำง่าย สะดวก และเกษตรกรสามารถเก็บรักษาส่วนที่ขยายพันธุ์ไว้ปลูกในฤดูต่อไปด้วย
3. การแบ่งหัว เป็นวิธีการขยายพันธุ์โดยมีขั้นตอนการปฏิบัติคล้ายกับการขยายพันธุ์บอนสีโดยการแบ่งหัวให้มีตาติดอยู่กับส่วนที่ตัด แล้วนำไปปักชำ เมื่อต้นงอกและมีใบประมาณ 2-3 ใบ ก็นำไปปลูกได้ แต่เป็นวิธีการขยายพันธุ์ที่ช้า ไม่เหมาะที่จะทำเป็นการค้า การเก็บรักษาหัวเพื่อใช้ขยายพันธุ์ในฤดูกาลต่อไป การเก็บหัวจะเก็บจากแปลงที่มีอายุเลย 3 ปีไปแล้ว เพราะซ่อนกลิ่นที่อายุมาก ผลผลิตจะลดลง จำเป็นต้องรื้อแปลงปลูกใหม่

ก่อนจะทำการเก็บหัวควรงดการให้น้ำลงเรื่อย ๆ จนกระทั่งสังเกตว่าใบเหลืองจนหมดแล้ว จึงขุดเอาหัวขึ้นมา สลัดเอาดินออกให้หมด แล้วนำไปเก็บไว้ในที่ร่ม ไม่ให้ถูกฝน หัวที่กองไว้ควรหมั่นกลับทุก ๆ 2-3 วัน กรณีที่เก็บนาน ๆ ควรแช่ยากันราก่อนเพื่อป้องกันเชื้อราเข้าทำลาย

การปลูกและการดูแลรักษา
ซ่อนกลิ่นเป็นไม้กลางแจ้งที่ต้องการแสงแดดจัดควรปลูกไว้กลางแจ้ง
ซ่อนกลิ่นชอบดินร่วนไม่ชอบดินเหนียว และต้องมีความอุดมสมบูรณ์เพียงพอ
ซ่อนกลิ่นชอบน้ำเราต้องหมั่นรดน้ำให้เปียกชื้นอยู่เสมอ อย่าปล่อยให้ดินแห้งผากจะทำให้ซ่อนกลิ่นดอกไม่ดก

ที่มา
ภาควิชาพืชศาสตร์ คณะทรัพยากรธรรมชาติ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์