ดาวกระจาย ไม้ดอกหลายสีสัน

ดาวกระจายไม้ล้มลุก อายุปีเดียวหรือหลายปี ดาวกระจายมีถิ่นดั้งเดิมอยู่ในเขตร้อนของทวีปอเมริกา โดยเฉพาะประเทศเม็กซิโก แล้วจึงกระจายไปทั่วโลก สำหรับประเทศไทยไม่มีบันทึกว่าเริ่มปลูกดาวกระจายครั้งแรกเมื่อใด แต่คงหลังปี พ.ศ.2416 เพราะไม่มีชื่อในหนังสืออักขราภิธานศรับท์ ปีพ.ศ. 2416

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Cosmos sulphureus Cav.
ชื่อวงศ์ : Compositae
ชื่อสามัญ : Cosmos, Mexican aster
ชื่อพื้นเมือง : คำแพ คำเมืองไหล คำอังวะ

ลักษณะทั่วไปดาวกระจาย
ดาวกระจาย เป็นพืช ชนิด ไม้ดอกล้มลุก มีขนาดความสูงประมาณ 0.30-1.50 เมตร เรียกว่าพันธุ์เตี้ยและพันธุ์สูง ลำต้นเป็นเหลี่ยม ตั้งตรง มีขนปกคลุม ใบเป็นใบเดี่ยว เรียงตรงกันข้ามรูปหอก กว้าง 3-6 ซม. ปลายใบแหลม โคนใบสอบ ขอบใบหยักเว้าลึกแบบขนนัก 5-7 แฉก ผิวใบด้านบนสีเขียวเข้ม ดอกดาวกระจายนั้นมีหลายสี สีดอกมีทั้ง สีเหลือง ส้ม หรือส้มอมแดง ออกดอกเป็นดอกเดี่ยวตามซอกใบปลายกิ่ง มีทั้งดอกซ้อน รูปขอบขนาด ปลายหยัก 2-3 หยัก กลีบดอกชั้นในสีเหลืองเป็นหลอดกระจุกกลางดอก ดอกบานเต็มที่ กว้าง 4-6 ซม. ออกดอกตลอดทั้งปี ผลของ ดาวกระจาย เป็นผลแห้งรูปกระสวยแคบ ที่ปลายมีขนแข็ง

ดาวกระจายมี 2 ชนิดคือ

1. Cosmos bipinnatus ให้ดอกสีชมพู ม่วง แดง และขาว ที่เรียกกันว่ากลุ่ม Sensation type มีใบโปร่งเป็นเส้นเรียวจักลึก เช่นพันธุ์Sensation ต้นสูงประมาณ 3 ฟุต ดอกใหญ่ 3 นิ้ว กลีบดอกแบนเป็นแผ่นเรียงกันชั้นเดียว เจริญเติบโตได้ดี เลี้ยงง่าย ใช้เป็นไม้ตัดดอกได้ด้วย พันธุ์ Sensation ได้ AAS ตั้งแต่ 1936
   • พันธุ์ Sea Shells มีสีต่างๆ เหมือนพันธุ์ Sensation แต่แทนที่กลีบดอกจะเป็นแผ่นแบน กลับม้วนเชื่อมตัวตามความยาวเห็นเป็นหลอด มีปลายกว้างออกเล็กน้อยดูสวยแปลกตา ใจกลางดอกสีเหลือง มีทั้งดอกสีพื้นและสองสีคือ ด้านในของหลอดเป็นสีเข้ม ด้านนอกสีอ่อนกว่า พันธุ์นี้เลี้ยงยากกว่าและเติบโตได้ไม่ดีเท่าพันธุ์ Sensation
   • พันธุ์ Psyche ลักษณะและสีดอกคล้ายพันธุ์ Sensation แต่มีกลีบดอกมากกว่า 1 ชั้น จัดเป็นพวกดอกกึ่งซ้อน
   • พันธุ์ Purity มีกลีบดอกชั้นเดียว สีขาวบริสุทธิ์
   • พันธุ์ Imperial Pink เป็นพวกเตตราพลอยด์ ดอกใหญ่ 4 นิ้ว ดอกสีแดงมีขีด สีชมพู ใจกลางดอกสีทอง ต้นสูง 2.5 ฟุต เนื่องจากใช้พลังงานในการสร้างดอกขนาดใหญ่ทำให้ต้นติดเมล็ดน้อย
   • พันธุ์ใหม่ปี 1990 นี้ชื่อ Daydream ดอกสีชมพูอ่อน ตรงใจกลางดอกสีชมพูเข้ม ดอกเล็กกว่าพันธุ์ทั่วไปเล็กน้อย แต่ให้ดอกดกและเมื่อดอกเหี่ยวแล้วจะร่วงไปเอง ต้นสูง 36 นิ้ว
   • พันธุ์ใหม่อีกพันธุ์หนึ่งคือ Butterkist สีเหลืองใส มีวงสีขาวตรงใจกลางดอก สูง 1 เมตร เหมาะสำหรับตัดดอกปักแจกัน
2. Cosmos sulphureus มีดอกสีเหลือง ส้ม และแดง เรียกกันว่ากลุ่ม Klondyke type ขนาดเล็กกว่า ใบเป็นแฉกใหญ่กว่าของกลุ่ม Sensationพันธุ์ Sunny Series สีแดง ได้แก่พันธุ์ Sunny Red นับว่าเป็นดาวกระจาย สีแดงที่สุด ในดาวกระจายสีแดงที่มีอยู่ในปัจจุนันนี้ พันธุ์ Sunny Red ได้ AAS เมื่อ 1986 และได้ Fleuroselect ด้วย ดอกมีทั้งชั้นเดียวและกึ่งซ้อน ต้นสูง 12 24 นิ้ว แตกกอได้ดี พันธุ์ Sunny Gold ดอกกึ่งซ้อนขนาด 2 นิ้ว ต้นสูงกว่า Sunny Red เล็กน้อย คือสูงประมาณ 14 18 นิ้ว ทั้งสองพันธุ์ให้ดอกดกมาก และดอกบานติดต่อกันได้นาน เหมาะจะปลูกประดับแปลง เพราะต้นไม่สูงเกินไป หรือจะใช้ปลูกเป็นไม้กระถางก็สวยดี ชุด Sunny นี้มี Sunny Orange สีส้ม และ Sunny Yellow สีเหลืองด้วย
   Bright Lights mixed มีสีแดง เหลือง และส้ม เป็นพันธุ์ที่ออกมาก่อนเพื่อนในกลุ่มนี้ ต้นสูง 2.5 ฟุต ดอกกึ่งซ้อน ใช้เป็นไม้ตัดดอกได้ดี

   Diablo ดอกกึ่งซ้อนขนาด 2 นิ้ว สีส้มอมแดง ต้นสูง 2.5 ฟุต ได้ AAS เมื่อ 1974 นักผสมพันธุ์ชาวญี่ปุ่นชื่อ Masayuki Hashimoto ใช้พันธุ์ Diablo นี้ผสมกับพันธุ์ Sunset สีแดงอมทอง ซึ่งได้ AAS เมื่อปี 1966 ได้พันธุ์ Sunny Red และ ได้รางวัล AAS ไปเมื่อ 1986

การใช้งานด้านภูมิทัศน์
ดอกสวย ปลูกประดับสวน ปลูกลงแปลงเป็นกลุ่ม ริมถนน ทางเดิน เป็นจุดเด่นสวนหย่อม

การปลูกและดูแลรักษา
ดาวกระจายนั้นเป็นพืชที่มีอัตราเจริญเติบโตค่อนข้างเร็ว ชอบดินร่วน ระบายน้ำดี ความชื้นปานกลาง และมีแสงแดดเต็มวัน ดาวกระจายเป็นไม้ดอกที่ชอบกลางแจ้ง แดดจัด ปลูกง่าย โตเร็ว ขยายพันธุ์โดยเมล็ด เป็นไม้ดอกที่ปรับตัวเข้ากับสภาพดินฟ้าอากาศของเมืองไทยได้ดียิ่งขึ้นชนิดหนึ่ง จนอาจนำเมล็ดไปหว่านลงบนพื้นดินได้ โดยไม่ต้องไถพรวนใดๆ เลยก็ได้

ขยายพันธุ์
โดยการเพาะเมล็ด เมื่อมีความชื้นพอเหมาะเมล็ดก็จะงอกงามแข่งกับวัชพืชต่างๆ ได้เองโดยไม่ต้องเข้าไปดูแลช่วยเหลือ และเมื่อดาวกระจายออกดอกติดเมล็ดและร่วงลงบนพื้นดิน ก็จะสามารถงอกขึ้นใหม่ได้เองอีกในปีต่อไป