การนวดตอกเส้น

การนวดตอกเส้น เป็นวิถีทางและภูมิปัญญาในการดูแลรักษาสุขภาพของชุมชนในแถบภาคเหนือที่สืบทอดมาหลายชั่วอายุคน และเป็นอีกองค์ความรู้ภูมิปัญญาหนึ่งที่เป็นอัตลักษณ์ ในระบบการแพทย์พื้นบ้านล้านนา

การนวดตอกเส้น เป็นวิธีบำบัดรักษาอาการทางกายอีกวิธีหนึ่งของระบบการแพทย์พื้นบ้านล้านนา ที่ได้พัฒนามาจากการเช็ด เป่า แหก เพื่อผ่อนคลายอาการปวดเมื่อย รวมทั้งรักษาโรคเกี่ยวกับกระดูกและข้อ กล้ามเนื้อ เส้นเอ็นต่างๆ

การนวดตอกเส้น เป็นการรักษาที่คลายเส้นได้เร็วกว่าการนวดไทยเพราะมุ่งเน้นการกระตุ้นจุดหรือเส้นที่สำคัญในร่างกายของคนซึ่งหมอนวดบางคนจะใช้การตอกเส้นควบคู่กับการนวด
ผู้ทำการตอกเส้น จะต้องมีความชำนาญและฝึกฝนจนแตกฉานจึงจะสามารถทำการตอกได้ดี ผู้เป็นหมอนวดตอกเส้น จะต้องมีความรู้เกี่ยวกับกายวิภาคศาสตร์สำหรับการนวดตอกเส้น

การนวดตอกเส้น จะทำให้เส้นที่อยู่ลึกลงไปดีดขึ้นมา จะสามารถทำให้การรักษาเส้นเอ็นต่างๆได้ง่ายขึ้น การนวดตอกเส้น เป็นการกระตุกเส้นที่อยู่ลึกให้สะดุ้งขึ้นมาและกระตุ้นกล้ามเนื้อและเส้นเอ็นให้เลือดสูบฉีดได้มากขึ้น
ความรู้สึกของผู้ถูกตอกเส้น จะเหมือนกับการมีกระแสไฟฟ้าวิ่งอยู่ภายในเส้นตามร่างกายเริ่มแรกจะมีอาการปวดประมาณ 15 20 นาที จึงหายและหลังจากนั้นความรู้สึกเหมือนมีกระแสไฟฟ้าวิ่งผ่านจึงหมดไป

ผู้เป็นหมอตอกเส้น
จะต้องมีความรู้เกี่ยวกับเส้นต่างๆโดยเฉพาะเส้นสิบ การตอกเส้นเป็นการรักษาที่คลายเส้นได้เร็วกว่านวด เพราะมุ่งเน้นการกระตุ้นจุดหรือเส้นที่สำคัญในร่างกายของคน หมอบางคนใช้การตอกเส้นร่วมกับการนวด การตอกเส้นจะตอกเส้นที่มีอาการตึงมากๆจนเส้นคลายจึงนวดการเจ็บป่วยจะหายเร็วขึ้น ก่อนทำการตอกเส้นต้องทำพิธีไหว้ครูอาจารย์ด้วยคาถาชุมนุมเทวดาทำการเสกเป่าฆ้อนและลิ่ม(สลูปหัวฆ้อน) เพื่อประสิทธิผลในการรักษา ป้องกันมิให้กล้ามเนื้อและเส้นเลือดแตกให้ทาน้ำมันว่านสมุนไพร ก่อนทำการตอกเส้นต้องซักประวัติให้ผู้ป่วยเล่าอาการเจ็บตรงไหน เป็นนานเท่าใด หมอทำการวินิจฉัยมีภาพประกอบ และทำพิธีตั้งขันครู แล้วทำการตอกเส้น ความรู้สึกขณะถูกตอกเส้นเหมือนมีกระแสไฟฟ้าวิ่งอยู่ภายในเส้นตามร่างกาย จะมีอาการปวด 15-20 นาทีจึงหายหลังจากความรู้สึกเหมือนมีกระแสไฟฟ้าวิ่งหมดไป การตอกเส้นทำให้เส้นที่อยู่ลึกลงไปดีดขึ้นมาทำให้ทำการรักษาเส้นได้ง่าย การตอกเส้นเป็นการกระตุกเส้นที่อยู่ลึกให้สะดุ้งขึ้นมาและกระตุ้นกล้ามเนื้อและเส้นเอ็น ให้เลือดสูบฉีดมากขึ้น จากนั้นใช้น้ำมันสมุนไพรหรือลูกประคบในการรักษา เพื่อให้ยาซึมเข้าได้ดี

เส้นเอ็นแบ่งออกเป็น 2 ประเภท

1. เส้นเอ็นใหญ่ (เส้นหลัก)
2. เส้นเอ็นเล็ก (เส้นรอง)

เส้นเอ็นทั้ง 2 เส้น มีความสัมพันธ์กัน ทั้งด้านหน้าและด้านหลัง ซีกซ้ายและซีกขวา
ประโยชน์ของการตอกเส้น: ปรับกล้ามเนื้อที่แข็งเกรงให้อ่อนนุ่ม และปรับสมดุลย์ของร่างกาย ทำให้เลือดลมเดินสะดวก ลดอาการปวดเมื่อยตามกล้ามเนื้อ

โรคที่ตอกเส้นรักษาได้

1. ปวดส้นเท้า
2. ข้อเท้าแพลง
3. ตะคริวน่อง
4. ปวดเข่า
5. นิ้วล๊อค
6. ปวดข้อศอก
7. ปวดหลัง(เอว)
8. สะบักจม(ไหล่ติด)
9. คอตกหมอน
10. ปวดศรีษะ(ไมเกรน)
11. อัมพฤกษ์-อัมพาต
12. เหน็บชา
13. หมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท
14. เหน็บชา
15. เก๊าท์
16. เส้นเลือดตีบ- ขอด

โรคที่ห้ามตอกเส้น

1. โรคหัวใจ
2. โรคประสาท
3. บริเวณแผลที่เป็นมะเร็ง
4. บริเวณอักเสบ บวม แดง ร้อน บวมพอง
5. โรคความดันโลหิตสูง
6. เป็นไข้

เมื่อมีอาการเหล่านี้ การตอกเส้น จะทำให้อาการกำเริบ เพราะทำให้เลือดสูบฉีดมากขึ้น
การตรวจร่างกาย

1. บริเวณเส้นที่จะตอกมีอาการบวม แดง ให้ใช้นิ้วกดเบ่าๆ ถ้าเจ็บไม่ควรตอก
2. บริเวณเส้นที่จะตอกมีอาการเส้นเอ็นแข็ง นิ้วกดไม่ลง ไม่มีอาการปวด ควรตอกเส้น เพราะได้ผลดีกว่านวดธรรมดา

อุปกรณ์ในการนวดตอกเส้น

1. ขันครู (มีเครื่องไหว้ครูตามตำราโบราณ)
2. ฆ้อน และลิ่ม (ไม้ฟ้าฝ่า ไม้มะค่า ไม้มะขาม เขาสัตว์ งาช้าง)
3. น้ำมันว่านสมุนไพร
4. ลูกประคบ

วิธีการนวดตอกเส้น

• การนวดตอกเส้น จะใช้วิธีการนวดโดยใช้ไม้ลิ่มวางบนร่างกายรองรับแรงที่ตอกจากค้อนลงมา โดยลิ่มและค้อนตอกเส้นจะมีรูปทรงและน้ำหนักที่พอเหมาะในการจับเพื่อตีหรือตอกลงไปบนอุปกรณ์อีกชิ้นหนึ่งที่วางลงบนร่างกาย เพื่อผ่อนคลายความตึงของกล้ามเนื้อและเส้นเอ็น
• หมอนวดตอกเส้น จะทาน้ำมันงาลงบนผิวหนังในบริเวณที่จะตอกเส้นก่อน และทาน้ำมันงาบนลิ่มและค้อนที่วางบนร่างกายด้วย
• หมอเมือง จะใช้สมาธิและคาถากำกับ

ขั้นตอนการรักษาด้วยการนวดตอกเส้น

1. ซักประวัติ ตรวจคนไข้เพื่อรวบรวมข้อมูลเพื่อวินิจฉัยว่าคนไข้เป็นโรคอะไร สามารถรักษาด้วยการนวดตอกเส้นได้หรือไม่ หรือต้องรักษาด้วยวิธีอื่น
2. คนไข้ใส่ขันครูเพื่อบูชาครู
3. หมอผู้รักษาทำวิธีไหว้ครูด้วยการบริกรรมคาถาไหว้ครูนวดตอกเส้นเพราะเชื่อว่าจะเกิดความศักดิ์สิทธิ์ และป้องกันโรคของคนไข้ที่จะสะท้อนเข้าหาหมอผู้รักษาได้
4. สลูปหัวค้อน (กำกับหัวค้อน) ด้วยการบริกรรมคาถาก่อนการตอกเส้นรักษาคนไข้ เพราะเชื่อว่าผิวหนังของคนไข้หลังการรักษาจะไม่มีรอยฟกช้ำบวม
5. หมอผู้รักษาทาน้ำมันงาบริเวณที่จะตอกเส้น เพื่อเส้นเอ็นกล้ามเนื้อเกิดการคลายตัวทำให้การรักษามีประสิทธิภาพมากขึ้น น้ำมันงาช่วยแก้ปวดข้อ ปวดกระดูก ปวดกล้ามเนื้อ ปวดเส้นเอ็น
6. ลงมือทำการนวดตอกเส้น ขั้นเริ่มแรกให้ตอกเบา ๆ ก่อน เพื่อให้เส้นเอ็นได้ปรับตัวและอ่อนตัว จากนั้นจะนวดตอกเส้นเน้นเฉพาะจุดที่คนไข้มีความเจ็บปวด (มีปัญหา)
7. ประเมินผลโดยการใช้มือสัมผัสกับคนไข้ โดยการคลึงเพื่อหมอผู้รักษาจะได้วินิจฉัยและทำการรักษาต่อ หากอาการเส้นเอ็น, กล้ามเนื้อของคนไข้ที่มารับการรักษาไม่คลายตัว/นิ่ม หมอผู้รักษาควรนวดตอกเส้นต่อไปสักพักแล้วประเมินผลอีกครั้ง

ข้อห้าม
ข้อห้าม สำหรับหมอตอกเส้น

• ห้ามรับประทานฟักหม่น-บอน-และผักปลัง เพราะทางไสยศาสตร์เชื่อว่าเมื่อรับประทานเข้าไปแล้วจะทำให้คาถาหรือสิ่งศักดิ์ในวิชาที่เรียนมาเสื่อม หรือตัวเองอาจเจ็บป่วยได้ต่อเนื่องจากคาถาเสื่อม ถ้าไปรักษาคนไข้จะทำให้โรคที่คนไข้เป็นสะท้อนเข้าตัวได้
• ห้ามนวดตอกเส้นกับคนไข้ที่เป็นโรคหัวใจ, โรคประสาท, โรคความดัน เพราะการนวดตอกเส้นจะไปกระตุ้นเส้นเลือด-กล้ามเนื้อ-เส้นเอ็น ทำให้เลือดสูบฉีดมากขึ้น ความดันโลหิตเพิ่มสูงขึ้น อาจทำให้โรคที่เป็นอยู่กำเริบได้
• ห้ามรักษาคนไข้ขณะที่หมอนวดตอกเส้นเป็นโรคติดต่อ เพราะอาจติดต่อคนไข้ได้

ข้อห้าม สำหรับคนไข้ที่มารับการรักษา
คนไข้ควรปฏิบัติตามคำแนะนำของหมออย่างเคร่งครัด เช่น หมออาจแนะนำการรับประทานยาให้ตรงเวลาเพราะอาการของโรคจะได้หายเร็วขึ้น, หรือแนะนำบริหารร่างกายในท่าที่เหมาะสมโรคบางโรคคนไข้จะต้องงดของแสลงบางประเภท เช่น เครื่องในทุกชนิด, เนื้อสัตว์, ปลาดุก, หน่อไม้, อาหารทะเล, ของหมักดองและสุรา เป็นต้น เพราะเชื่อว่าหากทานเข้าไปแล้วจะทำให้โรคที่เป็นอยู่กำเริบขึ้นได้

รายละเอียด : http://sripai.com/%E0%B8%A1%E0%B8%AB%E0%B8%B1%E0%B8%A8%E0%B8%88%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%A2%E0%B9%8C%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%95%E0%B8%AD%E0%B8%81%E0%B9%80%E0%B8%AA%E0%B9%89%E0%B8%99/

ที่มา
งานบริหารงานวิจัย คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่