ผักชีฝรั่ง ผักกลิ่นหอมฉุน

ผักชีฝรั่ง เป็นผักที่มีกลิ่นฉุน มักจะนำไปประกอบอาหารในภาคอีสานและภาคเหนือ เช่น นำไปใส่ลาบ เป็นต้น นอกจากจะนำผักชีฝรั่งไปประกอบอาหารเพื่อให้ได้ความอร่อยและมีกลิ่นหอมแล้วผักชีฝรั่งยังมีประโยชน์และสรรพคุณอีกมากมายที่จะช่วยบำรุงรักษาร่างกายเราจากโรคภัยไข้เจ็บต่างๆ ผักชีฝรั่งถือเป็นสมุนไพรไทยพื้นบ้านเช่นกัน

ผักชีฝรั่ง มีสารอาหารและคุณประโยชน์ที่ประกอบด้วย วิตามินเอ วิตามินบี1 วิตามินบี2 วิตามินซี ธาติเหล็ก เส้ยใย โพแทสเซียม เป็นต้น อีกทั้งยังเป็นพืชที่มีคลอโรฟิวล์สูง เป็นประโยชน์ต่อร่างกาย มีน้ำมันหอมระเหยหลายอย่าง อีกทั้งยังมีรสชาติอร่อยหากนำมาประกอบอาหาร ส่วนมากเป็นอาหารของภาคอีสาน ภาคเหนือ อาหารประจำท้องถิ่น

ชื่อภาษาอังกฤษ Sawtooth corianser, Spiny coriander, long coriander, Culantro
ชื่อวิทยาศาสตร์ Eryngium foetidum L.
ชื่อพ้อง Eryngium antihystericum Rottler
วงศ์ Umbelliferae (Apiaceae)
ชื่ออื่นๆ ผักจีฝรั่ง หอมป้อมกุลา หอมป้อมกูลวา ห้อมป้อมเป้อ ผักจีดอย(ภาคเหนือ), ผักชีไทย,ผักชีใบเลื่อย(ขอนแก่น,พิจิตร), ผักหอมเทศ,ผักหอมเป(ขอนแก่น,เลย), หอมน้อยฮ้อ(อุตรดิตถ์), หอมป้อม,หอมเป(ชัยภูมิ), หอมป้อมเปอะ(กำแพงเพชร) แมะและเด๊าะ (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน)

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
พืชวงศ์เดียวกับผักชีใบมีกลิ่นหอมรากเป็นแท่งยาวปลายเรียวแหลมใบขึ้นเป็นกระจุกรอบดคนต้นรูปร่างปลายใบหอกแกมรูปปลายลิ้นไม่มีก้านใบขอบใบเป็นติ่งหนามขนาดใบยาว 3-20 เซนติเมตร กว้าง1-3 เซนติเมตร ลำต้นที่ออกดอกมักแตกกิ่งเป็นแฉกหลายครั้งช่อดอกมีใบประดับและมีติ่งหนามช่อดอกรูปร่างทรงกระบอกกลมยาว 5-10 มิลลิเมตรดอกไม่มีก้านสีเขียวอมเหลืองผลเรียบผิวขรุขระ

ประโยชน์ทางยา : กลิ่นหอม รสมันอมขมเล็กน้อย ใบบัวบกสรรพคุณแก้อ่อนเพลีย เมื่อยล้า บำรุงธาตุ บำรุงหัวใจ ขับปัสสาวะ รักษาแผลให้หายได้ เป็นพืชสมุนไพรที่มีศักยภาพในการพัฒนาเป็นยาแผนปัจจุบันเพื่อใช้ในการรักษาแผลสดหรือแผลหลังผ่าตัด
ประโยชน์ทางอาหาร ส่วนที่เป็นผัก/ฤดูกาล ใบอ่อนและใบที่เจริญเต็มที่ใช้เป็นผักและเครื่องปรุง ผักชีฝรั่งจะเจริญงอกงาม ดีในฤดูฝน

การปรุงอาหาร : ใบอ่อนและใบของผักชีฝรั่งรับประทานเป็นผักสด โดยเป็นผักแกล้มกับน้ำพริก ลาบ ยำ ก้อย ได้ หรือซอยใส่ยำหมู ยำไก่ หรือยำผัก ใบผักชีอ่อนยังรับประทานโดยนำไปใส่ต้มยำเนื้อ ต้มยำเครื่องในวัว เพื่อปรุงรสและดับกลิ่นคาวได้

สรรพคุณ / ประโยชน์ของผักชีฝรั่ง
ผักชีฝรั่ง มีคุณค่าทางโภชนาการคือประกอบด้วย เส้นใย แคลเซียม เหล็ก โพแทสเซียม ไอโอดีน วิตามินเอ วิตามินบี 1 วิตามินบี 2 วิตามินซี ไนอาซิน มีสารคลอโรฟิลล์สูง มีน้ำมันหอมระเหย เช่น เอพิออล (apiol) เบอแกบทีน (bergaptein) ไมรีสทิซิน (myristicin) ฟูราโนคิวมารีน (furanocumarin) ฟลาโนวอยด์ (flavonoids) นอกจากนี้ยังมีกรดโฟลิกและเมือก”มูซิเลจ” (mucilage) ที่รากอีกด้วย

• ใบและใบอ่อน ใช้เป็นยาแก้ท้องอืด ใช้ดับกลิ่นปากได้ดี เพราะมีสารคลอโรฟิลล์ นอกจากนี้ยังมีสารต้านมะเร็งทำให้สารก่อมะเร็งในยาสูบไม่ออกฤทธิ์
• ลำต้น นำลำต้นมาตำผสมกับน้ำมันงาแล้วหมกไฟให้สุกนำมาประคบแก้ปวดเมื่อยได้ดี หรือจะนำลำต้นมาต้มกับน้ำใช้ดื่มแก้ไข้มาลาเรีย ใช้เป็นยาถ่าย หรือนำลำต้นมาตำแล้วใช้พอกแก้พิษงู ฆ่าเชื้อโรค ใช้ขับปัสสาวะ ช่วยทำให้เล็บ เส้นผม และผิวหนังแข็งแรง ช่วยให้ต่อมไทรอยด์ทำงานปกติและใช้ลดความดันโลหิตได้
• ในแม่ที่กำลังให้นมลูกกิน ควรให้รับประทานผักชีฝรั่งเพื่อให้สามารถทดแทนธาตุเหล็กที่เสียไปได้
• ใช้ทำเป็นน้ำชาดื่ม โดยดื่มวันละ 2-3 ถ้วย จะช่วยรักษาสมดุลของอารมณ์ได้เป็นอย่างดีหรือจะนำเอาน้ำที่ได้มาทาผิวหนังสำหรับรักษาอาการผื่นคันได้ดี
• เมล็ดผักชีฝรั่ง นำมาใช้ทำ “Gripe water” สำหรับขับลมในกระเพาะได้ดี

ข้อควรระวัง
จากข้อมูลการรายงานสรรพคุณของผักชีฝรั่งพบว่า ชาวอียิปต์ได้นำมาใช้เมื่อมีอาการปวดท้องหรือมีปัญหาเกี่ยวกับกระเพาะปัสสาวะ อย่างไรก็ตามมีคำแนะนำว่า สำหรับสุภาพสตรีไม่ควรใช้ในขณะมีครรภ์

การปลูก : ปลูกได้ 2 วิธี คือ

1. การหว่านเมล็ด กำจัดวัชพืชแล้วไถพรวนดิน 2 ครั้ง เสร็จแล้วย่อยดินและปรับพื้นที่ให้เสมอ ใส่ปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมัก ประมาณ 1,000 กิโลกรัม/ไร่ นำเมล็ดผักชีฝรั่งมาพรมน้ำแล้วหว่านให้ทั่วแปลง ควรให้น้ำ 3 – 5 วัน/ครั้ง ระวังอย่าให้มีน้ำขังหรือท่วม เมื่อผักชีฝรั่งอายุได้ 2 เดือนครึ่งเริ่มใส่ปุ๋ย 50 กิโลกรัม/ไร่ เมื่อเริ่มมีช่อดอกให้เด็ดช่อดอกออกเพื่อให้ต้นเจริญเติบโตได้ดี
2. การแยกกอ ไถพรวนดินแล้วยกแปลงปลูกกว้าง ประมาณ 1 เมตร ยาวประมาณ 20 เมตร ขุดหลุมโดยใช้ระยะปลูก 20 X 20 เซนติเมตร นำต้นพันธุ์ที่เตรียมไว้มาปลูกลงในหลุมแล้วรดน้ำให้ชุ่ม เมื่อต้นตั้งตัวได้จึงใส่ปุ๋ยคอกและทำการพรวนดินกำจัดวัชพืช การปลูกผักชีฝรั่ง ทั้ง 2 วิธี จะต้องมีการพรางแสง โดยใช้ตาข่ายพรางแสง 60 – 80 % หรือใช้ทางมะพร้าว แต่ตาข่ายพรางแสงจะมีอายุการใช้งานยาวนานกว่า

โรคแมลงที่สำคัญ : มีอยู่ 4 ชนิด คือ

1. โรคไหม้ เกิดในฤดูร้อน ป้องกันโดยใช้สารเคมีพวกเบนเลท อัตรา 6 – 12 กรัม/น้ำ 20 ลิตร พ่นบริเวณที่เกิดโรค
2. โรคโคนเน่า มักเกิดในฤดูฝน ป้องกันโดย ยกร่องให้สูง เพื่อระบายน้ำ หลังคาควรโปร่งเพื่อให้แสงส่องได้ถึงใช้สารเคมีพวก แอนติโกร 2.1 % อัตรา 30 – 60 กรัม/น้ำ 20 ลิตร ฉีดให้ทั่วบริเวณที่เกิดโรค
3. หนอนกินใบ หนอนชนิดนี้จะกัดกินใบจนเหลือแต่ก้านใบ ถ้าระบาดมากาจะทำความเสียหายทั้งแปลง โดยตัวเต็มวัยเป็นผีเสื้อกลางคืนขนาดเล็กลำตัวยาวประมาณ 1.2 เซนติเมตร เมื่อกางปีกเต็มที่กว้างประมาณ 2.0 เซนติเมตร หัวสีน้ำตาล ลำตัวสีน้ำตาลอ่อน ปลายปีกหน้าและปีกหลังสีน้ำตาลอมเทาป้องกันกำจัด โดย นำเมล็ดลางสาดบด 1/2 กิโลกรัม ผสมน้ำ 1 ปี๊บ แช่ 12 ชั่วโมง กรองเอาแต่น้ำนำไปพ่น
4. หอยทาก ป้องกันโดยใช้ปูนขาวโรยแปลง หรือบริเวณโคนต้น ถ้าระบาดมาก ให้ใช้เหยื่อพิษสำเร็จรูปพวกเมรูโวลวางบริเวณหอยระบาด ส่วนผสมเหยื่อพิษ ประกอบด้วย แคลเซียมอาซีเนท 8 ส่วน ปูนดิบ 11 ส่วน ปูนซีเมนต์ 1 ส่วน ผสมเข้าด้วยกันเติมน้ำพอปั้นเป็นก้อนได้

การเก็บเกี่ยว : ผักชีฝรั่งเริ่มเก็บเกี่ยวเมื่ออายุประมาณ 120 วัน หลังเมล็ดงอก หรือ 30 วันนับจากย้ายลงปลูก การเก็บจะถอนทั้งต้นมีรากติด หรือตัดทีละต้น