ฟักเขียว หรือ ฟักแฟง (ชื่อวิทยาศาสตร์: Benincasa hispida; อังกฤษ: winter melon) หรือที่เรียกสั้น ๆ ว่า “ฟัก” เป็นผักพื้นบ้านพืชล้มลุกจำพวกไม้เถาตระกูลแตงลำ ใบสีเขียวลักษณะหยักหยาบ ดอกมีสีเหลือง ผลกลมยาวมีนวลขาว ปลูกกันมากในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เอเชียตะวันออก และเอเชียใต้
ชื่อวิทยาศาสตร์ Benincasa hispida Cogn.
วงศ์ CUCURBITACEAE
ชื่อสามัญ Chinese Watermelon, Wax gourd
ในประเทศไทยมีชื่อเรียกตามท้องถิ่นต่างกันไป เช่น
ภาคเหนือ ? ฟักขี้หมู, ฟักจิง, มะฟักขม, มะฟักหม่น, มะฟักหม่นขม
ภาคอีสาน ? บักฟัง
ภาคกลาง ? ฟักขาว, ฟักเขียว, ฟักจีน, แฟง
ภาคใต้ ? ขี้พร้า
แม่ฮ่องสอน ? มะฟักหอม
ชาวกะเหรี่ยง/แม่ฮ่องสอน ? ดีหมือ, ลุ่เค้ส่า
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ไม้เถาเลื้อย อายุปีเดียว ดอกแยกเพศอยู่ร่วมต้น
คุณค่าทางโภชนาการ
คนไทยมักนำผลฟักเขียวมาประกอบอาหารในประเภท ต้ม ผัด แกงหรือนำมาทำขนมหวานในเทศกาล เมนูยอดนิยมของฟักเขียวที่รู้จักกันดี คือ แกงจืดฟักต้มกับไก่ แกงเขียวหวานไก่ฟักเขียว แกงเลียง ฟักเขียวผัดกับหมูใส่ไข่ ฟักเชื่อม และยอดอ่อนลวกหรือต้มกะทิรับประทานทานคู่กับน้ำพริก ทั่วโลกนิยมนำผลฟักเขียวมาบริโภคทั้งแบบดิบและสุก เช่น ฟักเขียวดอง แกงเผ็ด หรือกวนแยม ฟักเขียวสามารถบริโภคได้ทั้งผลอ่อนและผลแก่ โดยผลอ่อนรสชาติจะเข้มกว่าผลแก่ มีน้ำมาก ใบอ่อนและตาดอก นำไปนึ่งหรือใส่ในแกงจืดเพิ่มรสชาติ ส่วนเมล็ดอุดมไปด้วยน้ำมันและโปรตีนโดยทำให้สุกสามารถกินได้ แต่มีข้อควรระวังสำหรับคนที่มีปัญหาทางด้านการขับถ่าย และมีอาการแน่นหน้าอก ไม่ควรรับประทาน
คุณค่าทางโภชนาการของฟักต่อผลสด 100 กรัม(g.)
สรรพคุณทางยา
ในตำรายาจีนบอกว่า เปลือกชั้นนอกของฟักเขียว ที่ตากแดดให้แห้งแล้วนำมารวมกับ เยื่อหุ้มถั่วแระ เต็งซัมฮวย (ดอกต้นกก) น้ำตาลกรวด นำมาล้างรอให้สะเด็ดน้ำจนแห้งใส่ในหม้อดิน เติมน้ำพอประมาณ ต้มด้วยไฟแรงประมาณ 1 ชั่วโมง กรองเอาน้ำแช่ตู้เย็นเก็บไว้จะเป็นยา ขับปัสสาวะ แก้บวม บำบัดอาการบวมน้ำ ขัดเบา แก้ร้อนใน คอแห้ง ทุก ส่วนของฟักเขียวนอกจากจะเป็นยารักษาโรคแล้ว ส่วนที่นำมาเป็นอาหารยังให้คุณค่าทางโภชนาการที่ดีเยี่ยม ซึ่งประกอบด้วย คาร์โบไฮเดรต เส้นใย โปรตีน แคลเซียมฟอสฟอรัส เหล็ก วิตามินเอ วิตามินบี 1 วิตามินบี 2 ไนอาซิน และวิตามินซี ที่เป็นประโยชน์แก่ร่างกาย
ฟักเป็นพืชที่เจริญเติบโตได้ดีบนพื้นที่ราบค่อนข้างแห้งแล้งในเขตอากาศแบบร้อนชื้น จนกระทั่งบนพื้นที่สูงถึง 1,000 เมตรจากระดับน้ำทะเล ต้องการดินที่มีอุณหภูมิสูงพอเหมาะต่อการงอกของเมล็ด อุณหภูมิที่เหมาะสมต่อการเจริญเติบโตคือ 23-28 องศาเซลเซียส สัดส่วนของการออกดอกเพศผู้และดอกเพศเมียขึ้นกับสภาพอากาศที่เย็นและช่วงวันสั้น
การขยายพันธุ์
ฟักเป็นพืชปีเดียว(annual) ลำต้นเป็นเถาเลื้อย ขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ด พันธุ์ที่นิยมปลูก ได้แก่ ทองประกาย สะพายทอง สะพายเพชร
การปลูก
ฟักเขียวขยายพันธุ์โดยใช้เมล็ด ปลูกได้ดีในดินร่วนปนทรายโดยการนำเมล็ดที่เตรียมไว้หยอดลงหลุมลึกประมาณ 3?5 เซนติเมตร ประมาณ 2?3 เมล็ด กลบหลุมและรดน้ำสม่ำเสมอทุกวันโดยเฉพาะช่วงติดดอกและผลมิฉะนั้นอาจทำให้ดอกและผลที่ติดหลุดร่วงได้ ในช่วงเวลา 15 วัน ก่อนการเก็บเกี่ยวควรหยุดการให้น้ำเพื่อให้ได้ผลผลิตที่มีคุณภาพและเก็บเกี่ยวผลผลิตได้ในช่วง 35?60 วัน
การเก็บเกี่ยว
ผลอ่อนสามารถเก็บเกี่ยวได้ตั้งแต่อายุ 1 สัปดาห์หลังดอกบาน ขึ้นกับความต้องการของผู้บริโภค ส่วนผลแก่จะเก็บเกี่ยวเมื่ออายุ 100-160 วันหลังปลูก
ป้ายคำ : ผักพื้นบ้าน