ส้มโชกุน ผลใหญ่กลิ่นหอม รสหวานอมเปรี้ยว

ส้มโชกุนเป็นส้มเขียวหวานชนิดหนึ่งที่เกิดจากการผสมพันธุ์ ระหว่างส้มบางมดกับส้มจีนบิทก้า ซึ่งมีคุณลักษณะผิดแปลกไปจากส้มเขียวหวานทั่วไปมีแหล่งกำเหนิด ที่จังหวัดยะลาเป็นส้มที่มีรสชาดดีมีลักษณะเด่นหลายประการคือผลใหญ่ ผิวสีเขียวออกเหลือง เปลือกผลสุกมีกลิ่นฉุน (ตอนปอก) สีเนื้อมีสีส้มเข้ม เปลือกล่อนปอกง่าย รสหวานอมเปรี้ยว มีกลิ่นหอม ไม่มีกาก (ชันนิ่ม) ส้มโชกุนเป็นพืชที่มีลักษณะเหมือนกับส้มเขียวหวาน การเจริญเติบโตดี พอๆ กับส้มเขียวหวาน ลักษณะรูปร่างทรงต้นขนาดต้นก็เหมือนกับส้มเขียวหวาน

ชื่อวิทยาศาสตร์ Citrus reticulata Blanco
วงศ์ RUTACEAE

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

• ทรงต้น : มีทรงพุ่มเน่นกว่าส้มเขียวหวาน
• กิ่งและใบ : กิ่งและใบจะตั้งขึ้น ใบสีเขียวเข้ม ขนาดของใบเล็กกว่าส้มเขียวหวาน เมื่อนำใบมาขยี้แล้วดมจะมีกลิ่นหอม
• ดอก : มีดอกสีขาว ใหญ่กว่าส้มเขียวหวานเล็กน้อย จะออกดอกมาในเดือนมกราคม – กุมภาพันธุ์
• ผล : มีลักษณะเหมือนกับส้มเขียวหวานมาก ผลแก่จัดจะเปลี่ยนเป็นสีเหลืองแดง ปอกเปลือกง่าย ล่อน ชานมีลักษณะนิ่ม ให้น้ำส้มในปริมาณมาก รสชาติหวานอมเปรี้ยวนิดๆ กลิ่นหอม มีน้ำหนักดีกว่าส้มเขียวหวาน

พันธุ์ โชกุนสีทอง

• กำเนิดที่ จ.ยะลา กลายพันธุ์มาจากส้มจีนเพาะเมล็ด ปลูกได้ทุกพื้นที่และทุกภูมิภาคของประเทศ ชอบดินดำร่วนมีอินทรีย์วัตถุมากๆ ระบายน้ำดี ไม่ทนต่อสภาพน้ำท่วมขังค้างนาน
• จากแหล่งกำเนิดให้ชื่อว่า โชกุน ต่อมาแพร่หลายไปต่างพื้นที่ บางสวนตั้งชื่อใหม่ตามความพอใจเพื่อผลประโยชน์ทางการค้า
• มีระบบรากค่อนข้างอ่อนแอกว่าส้มสายพันธุ์อื่น จึงต้องพยายามรักษาระดับน้ำใต้ดินโคนต้นให้พอดีอยู่เสมอ โดยเฉพาะช่วงออกดอกถ้านำอินทรียวัตถุคลุมโคนต้นออกก่อนเพื่อเปิดหน้าดินให้แสงแดดช่วยให้ในดินระเหยออกไปบ้างก็จะช่วยให้ดอกสมบูรณ์ติดเป็นผลมากขึ้นได้
• ปลูกในเขตฝน (ภาคใต้) ช่วงผลแก่ใกล้เก็บเกี่ยวสีเปลือกยังคงเป็นสีเขียว ส่วนที่ปลูกในเขตหนาว (ภาคเหนือ) ช่วงผลแก่ใกล้เก็บเกี่ยวสีเปลือกจะเปลี่ยนจากเขียวเป็นเหลืองทอง แต่คุณภาพของเนื้อในไม่ต่างกันหรือขึ้นอยู่กับการบำรุงเป็นหลัก
• เริ่มให้ผลผลิตเมื่ออายุ 2-2 ปีครึ่งหลังปลูกขึ้นอยู่กับการปฏิบัติบำรุง
• ต้นโตเป็นสาวเต็มที่ 5 ปีขึ้นไป การออกดอกแต่ละรุ่นที่เป็นส้มปีจะทยอยออกหลายชุด ทำให้ได้ผลแก่เก็บเกี่ยวได้ปีละ 3 เดือน ตั้งแต่ ธ.ค.- ก.พ.
• ต้นที่ได้รับการบำรุงแบบให้มีสารอาหารกินตลอด 24 ชม.ต่อเนื่องหลายๆปี โชกุนจะออกดอกติดผลตลอดปี หรือทุกครั้งที่แตกใบอ่อนออกมา
• ระยะดอกบานให้จิ๊บเบอเรลลิน. 1-2 รอบ จะช่วยให้ติดผลดกขึ้น เนื่องจากดอกมีความสมบูรณ์พัฒนาเป็นผลได้มากขึ้นนั่นเอง
• ระยะผลเล็กเท่าขนาดมะนาวให้ เอ็นเอเอ. หรือ จิ๊เบอเรลลิน. อย่างใดอย่างหนึ่งหรือทั้งสองอย่างเพียง 1 ครั้งจะช่วยลดอาการผลแตกผลร่วงเมื่อผลโตขึ้นได้ดี
• ให้ฮอร์โมนน้ำดำ กับ แคลเซียม โบรอน 2 เดือน/ครั้ง จะช่วยให้ต้นสมบูรณ์ ติดผลดกและคุณภาพดี
• ให้ธาตุรอง/ธาตุเสริม สม่ำเสมอหรือเดือนละ 21 ครั้ง จะช่วยบำรุงให้คุณภาพดี เปลือกบาง รกน้อย กากน้อย
• อายุต้น 2-5 ปีแรกที่เมให้ผลผลิตอาจจะไม่ดีนัก แต่เมื่อต้นอายุมากขึ้นจะให้ผลผลิตดี
• ลำต้นเปล้าเดี่ยวๆหรือกิ่งง่ามแรกสูงจากพื้น 50-80 ซม.จะให้ผลผลิตดีกว่าต้นที่ลำเปล้าสั้นหรือกิ่งง่ามแรกอยู่ต่ำ แนะนำให้ตัดแต่งกิ่งจัดรูปทรงพุ่มให้มีลำเปล้าสูงๆตั้งแต่ต้นเริ่มให้ผลผลิตปีแรกๆ รูปทรงต้นก็อยู่อย่างนั้นตลอดไป
• ขนาดผลใหญ่ ตัวกุ้งใหญ่ใหญ่ เนื้อชุ่มน้ำและกลิ่นหอมกว่าเขียวหวาน
• ติดผลดกน้อยกว่าเขียวหวาน
• การเก็บเกี่ยวต้องใช้กรรไกคมๆตัดขั้วให้ติดใบ 1-2 ใบร่วมมาด้วย

การปลูก
เตรียมพื้นที่ปลูก : เตรียมหลุมขนาด 50 X50X50 เซนติเมตร รองก้นหลุมด้วยปุ๋ยคอกเก่า

วิธีปลูก : ระยะปลูก ใช้ระยะปลูก 6X6 เมตร หรือ 6X5.5 เมตร

การปลูก นำกิ่งพันธุ์ดีลงปลูกในหลุมที่เตรียมไว้ กลบดินให้เรียบร้อย ให้รดน้ำพร้อมทั้งใช้ไม้หลักปักผูกเชือกกับลำต้น เพื่อกันลมพัดโยก และควรพรางแสงให้ระยะหนึ่ง
การตัดแต่งและควบคุมทรงพุ่ม
ในช่วงที่ส้มอายุ12ปีจะไม่มีการตัดแต่งกิ่งเพื่อต้องการให้ส้มเจริญเติบโตแตกกิ่งก้านสาขาอย่างเต็มที่แต่พอเข้าช่วงปีที่3และ4การตัดแต่งกิ่งมีความสำคัญยิ่งขึ้นโดยเฉพาะหลังการเก็บเกี่ยวผลผลิต

การให้ปุ๋ย
ควรเป็นปุ๋ยเคมีและปุ๋ยอินทรีย์ สูตรปุ๋ยชนิด และปริมาณจะแตกต่างไปตามชนิดของต้นและอายุของส้ม

• ส้มปลูกใหม่จนถึงก่อนให้ผลใช้สัดส่วน 2:1:1 ปีละหลาย ๆ ครั้งๆ ละน้อย ๆ
• ช่วงออกดอก ใช้สัดส่วน 1:2:1
• ส้มให้ผลผลิตแล้ว ใช้สัดส่วน 1:1:1 หรือ 2:2:3
• ส้มให้ผลผลิตแล้ว ใช้สัดส่วน 1:1:1 หรือ 2:2:3
• การให้ปุ๋ยคอก ปุ๋ยหมัก อัตรา 3 กระสอบปุ๋ยต่อต้นต่อปี ใส่ช่วงต้นฤดูฝน

การให้น้ำ
ระยะเจริญเติบโต ให้น้ำปกติ

• ระยะการออกดอก ส้มต้องการน้ำน้อย เพื่อให้มีช่วงสะสมอาหาร
• ระยะติดผลถึงผลแก่ ต้องการน้ำมากขึ้น
• ระยะผลส้มเข้าสีแล้วลดปริมาณน้ำลง จะช่วยให้ผลส้มแก่เร็วขึ้น
• ระยะก่อนการเก็บเกี่ยวประมาณ 2 สัปดาห์ ถ้างดการให้น้ำจะช่วยให้ส้มมีรสหวานขึ้น
• การเพิ่มปริมาณน้ำให้ดินชุ่มชื้นอยู่เสมอ จะช่วยชะลอการสุกของผลส้มได้ประมาณ 20 วัน

โรคพืช/ศัตรูพืช
โรคแคงเกอร์ (Canker)/เพลี้ยไฟ (Thrips)/โรคขาดธาตุแมงกานีส (Mn)/โรคขาดธาตุเหล็ก (Fe)/โรคขาดธาตุแมกนีเซียม (Mg)/โรคขาดธาตุสังกะสี(Zn)/โรคทึ่เกิดจากเชื้อรา/โรคที่เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย/โรคที่เกิดจากเชื้อไวรัสและมายโคพลาสมา

การเก็บเกี่ยว
เมื่อผลส้มอายุประมาณ10เดือนหลังจากออกดอกก็สามารถเก็บเกี่ยวผลผลิตได้โดยใช้มือจับบริเวณด้านใต้ผลส้มขึ้นไป แล้วหักพับให้ตรงส่วนขั้วผลไปด้านใดด้านหนึ่ง ผลส้มก็จะหลุดออกได้โดยง่าย

การปฏิบัติหลังการเก็บเกี่ยว/การเก็บรักษา
การทำความสะอาดผลผลิตเลือกผลส้มที่มีคุณภาพดีล้างด้วยสารละลายด่างทับทิมแล้วนำไปคัดขนาดผลการคัดขนาดผลผลิต

ผลผลิต
อายุ 2 – 3 ปีผลผลิต 60 – 80 กก./ต้น/ปี /
อายุ 4 – 6 ปีผลผลิต 100 – 150 กก./ต้น/ปี
อายุ7 – 9 ปีผลผลิต 100 – 150 กก./ต้น/ปี
อายุ 10 ปีขึ้นไปผลผลิต 350 กก./ต้น/ปี