หญ้าปากควาย อาหารสำหรับโค กระบือ

หญ้าปากควายเป็นพรรณไม้มีเขตการกระจายพันธุ์ในเขตร้อนและเขตอบอุ่นในเอเชีย มีถิ่นกำเนิดในประเทศเม็กซิโก และถูกนำเข้าไปปลูกในอเมริกาและแอฟริกา ซึ่งในประเทศไทยสามารถพบได้ทั่วทุกภาค โดยสามารถพบได้ตามพื้นที่ที่ถูกรบกวน ตามพื้นที่เปิดโล่ง ตามริมถนนหนทาง โดยเฉพาะในพื้นที่ที่เป็นดินทราย ที่ระดับความสูง 50-650 เมตร

ชื่อสามัญ Beach wiregrass, Crowfoot grass, Yaa paak khwaai.
ชื่อวิทยาศาสตร์ Dactyloetenium aegyptiaca Willd., Eleusine aegyptiaca Desf.
ชื่อวงศ์ GRAMINEAE
ชื่ออื่น หญ้าปากกล้วย (สิงห์บุรี), หญ้าปากควาย (ภาคกลาง), หญ้าปากคอก, หญ้าสายน้ำผึ้ง, หญ้าตีนตุ๊กแก

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
หญ้าปากควายเป็นพืชล้มลุกจำพวกหญ้าลำต้นกลมเป็นปล้องกลวง กว้างราว 5 มม. ใบเป็นแผ่นบาง รูปหอกแคบเรียวยาว 3-4 นิ้ว เหมือนหญ้าขน แต่ผิวเรียบไม่มีขน ดอกเล็กๆสีขาวแซมเขียว แบนๆออกเรียงติดกันบนก้านดอกเป็นแท่งกว้างราว 3-5 มม. ยาวราว 1 นิ้ว หนาราว 3-5 มม. ก้านดอกติดชนกันที่ปลายก้านช่อ 4 แท่ง ตั้งฉากต่อกัน เป็นสี่แฉก ก้านช่อกลมสีเขียวอ่อนตั้งตรงสูง เกิดตามที่รกร้างว่างเปล่าทั่วไป มักเกิดร่วมกับ หญ้าตีนกา หญ้าตีนนก

หญ้าปากควายเป็นพืชล้มลุกจำพวกหญ้ามีอายุปีเดียว ลำต้นเลื้อยทอดนอนไปตามพื้น แตกลำและรากที่ข้อแล้วตั้งตรงลำต้นกลมเป็นปล้องกลวง มีความกว้างประมาณ 5 มิลลิเมตร และมีความสูงของต้นประมาณ 15-50 เซนติเมตร ใบเป็นรูปแถบ มีความยาวประมาณ 9.5-32 เซนติเมตร ปลายใบแหลม โคนใบตัด ส่วนขอบใบมีขนยาวห่าง ลักษณะของแผ่นใบเกลี้ยง มีกาบใบสั้นหรือยาวกว่าปล้อง มีความยาวประมาณ 3.2-5.5 เซนติเมตร เกลี้ยง ขอบเกลี้ยง ส่วนลิ้นใบเป็นเยื่อ มีความยาวประมาณ 1.5 มิลลิเมตร ส่วนปลายมีและมีขน ออกดอกเป็นช่อแบบกระจะ ช่อดอกแยกแขนงคล้ายรูปนิ้วมือ ออกที่ปลายกิ่ง ช่อย่อยมีประมาณ 3-5 ช่อ ยาวประมาณ 2-4 เซนติเมตร แกนช่อเป็นเหลี่ยม ช่อดอกย่อยออกเดี่ยวๆ ติดที่แกนแขนงช่อดอกด้านเดียว แบบเรียงสลับ ไร้ก้าน ร่วงหรือกาบ โดยช่อดอกย่อยมีลักษณะเป็นรูปไข่แบนด้านข้าง ส่วนดอกบนเป็นแบบสมบูรณ์เพศ กาบมีลักษณะเป็นรูปขอบขนาน เนื้อบาง และกาบล่างจะยาวประมาณ 3 มิลลิเมตร ปลายยาวคล้ายหาง มีขนขึ้นบริเวณขอบกาบ มีเส้นกาบ 3 เส้น โดยกาบบนยาวประมาณ 2 มิลลิเมตร ปลายแหลม มีขนขึ้นบริเวณเส้นกลางกาบและขอบกาบ มีเส้นกาบ 1 เส้น ผลขนาดเล็ก มีลักษณะคล้ายรูปไตหรือกลม สีน้ำตาล ยาวประมาณ 1.1-1.2 มิลลิเมตร ผิวเป็นคลื่นสีน้ำตาลเข้ม ในผลหนึ่งๆ จะมีเมล็ดอยู่เป็นจำนวนมาก

ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการเพาะเมล็ดและการปักชำกิ่ง เจริญเติบโตได้ดีในสภาพดินชื้นในข้าวไร่จะขึ้นพร้อมข้าว

สรรพคุณทางสมุนไพร
ทั้งต้น รสขมเย็น ต้มดื่ม ดับพิษกาฬ แก้ไข้พิษ ไข้หัวทุกชนิด เจริญไฟธาตุ แก้พิษฝี แก้ไข้ตรีโทษ ตำกับสุราพอกหรือทาแก้ปวด บวม อักเสบ ดับพิษร้อน
สรรพคุณทางยา :
ทั้งต้น ช่วยทำให้เจริญธาตุไฟ ช่วยดับพิษร้อนในร่างกาย ยาช่วยดับพิษกาฬ แก้ไข้หวัดทุชนิด แก้พิษไข้ แก้ไข้ตรีโทษ และไข้หัวทุกชนิด ช่วยในการย่อยอาหาร ยาขับปัสสาวะ ยาแก้พิษฝี แก้อาการปวด บวม และอาการอักเสบ
วิธีการใช้ :
ช่วยทำให้เจริญธาตุไฟ ช่วยดับพิษร้อนในร่างกาย ยาช่วยดับพิษกาฬ แก้ไข้หวัดทุชนิด แก้พิษไข้ แก้ไข้ตรีโทษ และไข้หัวทุกชนิด ช่วยในการย่อยอาหาร ยาขับปัสสาวะ ยาแก้พิษฝี นำทั้งต้นมาต้มกับน้ำดื่มรับประทาน
แก้อาการปวด บวม และอาการอักเสบ นำทั้งต้นนำมาตำผสมกับเหล้าใช้พอกหรือทาแก้อาการปวด บวม และอาการอักเสบ

ประโยชน์ของหญ้าปากควาย
นอกจากจะใช้เป็นสมุนไพรแล้ว ยังใช้เป็นอาหารสัตว์สำหรับโค กระบือ โดยเฉพาะม้าได้ด้วย จะตัดให้กินหรือปล่อยให้สัตว์แทะเล็ม คุณค่าทางโภชนาการของหญ้าปากควาย ที่มีอายุราว 45 วัน ประกอบไปด้วย โปรตีน 7.4-8.6%, ธาตุแคลเซียม 0.50-0.53%, ธาตุโพแทสเซียม 1.41-1.60%, ADF 27.6-42.2%, NDF 55.1-75.6%, DMD 55.2-59.1%, ลิกนิน 4.2%