เอี่ยม ศรีพนมวรรณ์ สุขด้วยธรรมชาติและความพอเพียง

“หลักความพอเพียง นับเป็นการดำเนินชีวิตตามธรรมชาติ สอนให้เราเข้าใจธรรมชาติว่าสิ่งมีชีวิต ผืนดิน ต้นไม้ พืชพันธุ์ธัญญาหาร แหล่งน้ำล้วนต้องพึ่งพาอาศัยกันและกันเมื่อเราอยู่กับธรรมชาติได้ เราก็จะมีสุขอย่างยั่งยืน และระบบทุนนิยมต้องควบคู่ไปกับธรรมชาติด้วย”

นี่คือแนวคิดของ “เอี่ยม ศรีพนมวรรณ์” เกษตรกรคนเก่ง แห่งบ้านห้วยยางเหนือ ต.เขาขลุง อ.บ้านโป่ง จ.ราชบุรี ที่สร้างร่มเงาและความชุ่มชื้นของ “ป่าในสวน” ของชุมชน เพื่อเป็นศูนย์เรียนรู้ตามแนวปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงต้นแบบ ธ.ก.ส. และค่ายสุขภาพบ้านห้วยยางเหนือที่ทำให้ชาวไร่อ้อยไร่มัน จากที่เคยลืมและหันหลังให้กับต้นไม้และผักพื้นบ้าน หันกลับมาพึ่งพิงธรรมชาติและเห็นความสำคัญว่าธรรมชาตินั้น เป็นสิ่งจำเป็นต่อชีวิต

จากเด็กเลี้ยงวัว ที่ได้สัมผัสหลักธรรม เข้าใจธรรมชาติ พร้อมศึกษาเพิ่มเติมทั้งในและนอกสถาบันการศึกษา นำมาปรับใช้ในพื้นที่ทำกินของตนเอง ปลูกพืชสมุนไพรและไม้น้อยใหญ่กว่า 1,000 ชนิด ใช้แนวคิดป่า 4 ระดับ ลดการใช้สารเคมี หันมาใช้พืชสมุนไพรทดแทน และเกิดเทคโนโลยีใหม่ๆ จากการทดลองต่างๆ มาถ่ายทอดให้ชาวบ้านในชุมชนและผู้สนใจได้นำไปใช้

ด้วยแนวคิดหลักความพอเพียง ที่ไม่ทำร้ายธรรมชาติ รักผืนดิน รักต้นไม้ แม้ต้นไม้จะไม่มีจิตวิญญาณเหมือนมนุษย์ แต่ยามที่ท้อแท้และสิ้นหวัง ร่มเงาและความชุ่มชื้นของต้นไม้ทำให้เบิกบานเหมือนมีธรรมะอยู่ในหัวใจ ยามร้อนต้นไม้ก็ให้ความร่มเย็น นับได้ว่าต้นไม้นั้นเสมือนกัลยาณมิตรของมนุษย์มาโดยตลอด

ตัวอย่างเทคโนโลยีเล็กๆ น้อยๆ ของพ่อเอี่ยม ยังไม่หมด ยังมีการเลี้ยงตัวบึ้ง ความลับของต้นบุก วิธีปลูกมะกรูดให้ลูกดก ต้นพริกล้มลุก ผักหวานป่าปลูกได้…ง่ายจัง และอีกสารพัดวิธีที่พร้อมจะถ่ายทอดให้กับผู้ที่สนใจโดยไม่ปิดบัง
เคล็ดลับบางอย่างได้มาจากการเรียนรู้ บางอย่างก็ค้นพบด้วยตนเอง แต่ทุกอย่างเกิดจากความไม่อยู่นิ่ง

เอี่ยม เล่าให้ฟังว่า ลงมือทำการเกษตรแบบพึ่งพาธรรมชาติ โดยใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่นมา 10 กว่าปี แล้ว เพราะ ธรรมชาติทำให้เรามีอาหารการกินเหมือนในอดีต ทุกวันนี้ถ้าเราใช้เศรษฐกิจเชิงเดี่ยวมันทำลายธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม เวลาลมมาน้ำท่วม มันล้างผลาญหมุดทุกอย่าง หน้าดินเราที่สมบูรณ์ก็ไหลลงที่ลุ่ม ส่วนที่ดอน ดินก็กลายเป็นดินกาน ขาดความอุดมสมบูรณ์ด้วยเหตุนี้ที่ดินกว่า20 ไร่ ที่มี จึงได้แบ่งพื้นที่ส่วนหนึ่งเพื่อปลูกพืชสมุนไพรประมาณ 1,000 ชนิด ส่วนต้นไม้ในสวนสมุนไพรแห่งนี้มีประมาณ 200 ประเภท แบ่งเป็น 4 ระดับ คือ ไม้ระดับบน เช่น สะเดา ขี้เหล็ก คูน ไว้ให้ความชุ่มชื้น บังลม ปรับสมดุลทางธรรมชาติ ไม้ระดับกลาง เช่น ผักหวานป่าชำมะเลียงจันทน์ไว้เป็นพืชผักกินยอด เป็นที่อยู่อาศัยของนกและสัตว์ ไม้ระดับรอง เป็นไม้ล้มลุกไว้รับประทาน เช่น ดอกกระเจียว ขมิ้นชัน ส่วนไม้ประดับล่าง เป็นไม้ที่มีหัวใต้ดินและไม้เถา เช่น ชะเอม กลอย มันมือเสือ

“การปลูกต้นไม้และพันธุ์พืชแบบผสมผสานก็เพื่อที่จะให้ร่มเงาและร่มเย็นตลอดปีเพราะไม้ต้นแต่ละชนิดจะผลัดใบในช่วงเวลาที่แตกต่างกัน ส่วนการออกดอกออกผลของต้นไม้ก็มีประโยชน์แตกต่างกันออกไป ซึ่งในความแตกต่างนั้นสามารถสร้างคุณค่าให้กับคนในชุมชนครอบคลุมทุกอย่างเป็นทั้งร่มเงา เป็นอาหาร เป็นยา สร้างรายได้ และยังให้ความชุ่มชื้นแก่ผืนดินด้วย นอกจากนี้ ยังมีการสร้างรายได้ให้กับสมาชิกในชุมชนโดยได้นำถุงเชื้อเห็ดฟางที่ใช้แล้วมาแกะถุงเอาเชื้อรวมกันแล้วอัดเป็นแท่งสี่เหลี่ยมวางต่อๆ กันเป็นแถวยาว ระยะห่างพอประมาณใช้ไม้ไผ่ทำโครง คลุมด้วยพลาสติกแล้วใช้ฟางคลุมทับอีกที ทำให้ได้เห็ดฟางเก็บได้หลายครั้ง พอหมดเชื้อก็นำไปผสมกับดินดานในไร่อ้อย กลายเป็นดินดีเป็นการบำรุงดินแบบใช้วัตถุดิบเหลือใช้ได้อีกทางหนึ่ง”

การศึกษาเรื่องพืชสมุนไพรให้ถ่องแท้จนนำมาใช้ประโยชน์ได้จริง จึงไม่ใช่เรื่องยาก
เริ่มต้นจากการแบ่งพื้นที่ส่วนหนึ่งเพื่อปลูกพืชสมุนไพรประมาณ 200 ชนิด 5 ปี ผ่านไป สังเกตได้ว่า ต้นไม้ในพื้นที่สวนสมุนไพรแบ่งเป็น 4 ระดับอย่างเห็นได้ชัด คือ

• ไม้ระดับบน เป็นไม้ใหญ่กว่า 30 ชนิด เช่น สะเดา มะหาด ขี้เหล็ก คูน กระพี้เขาควาย ฯลฯ พันธุ์ไม้เหล่านี้ได้มาจากกรมป่าไม้บ้าง ขอจากคันไร่ปลายนาของเพื่อนบ้านบ้าง หาซื้อมาบ้าง และมีคนมาแลกเปลี่ยนกับสมุนไพรที่บ้านบ้าง ประโยชน์คือ ให้ความชุ่มชื้น เป็นร่มเงา บังลมและให้ความสมบูรณ์และปรับสมดุลทางธรรมชาติ
• ไม้ระดับกลาง เป็นไม้ที่มีความสูงรองลงมา สามารถอยู่อาศัยในร่มเงาของไม้ใหญ่ได้ เช่น ผักหวานป่า ชำมะเลียง มะกอกป่า จันทน์ ส้มเสี้ยว มันปู ฯลฯ ประโยชน์คือ เป็นพืชผักกินยอด ดอก ใบ เป็นที่อาศัยของนกและสัตว์ เช่น บึ้ง อึ่ง แย้
• ไม้ระดับรอง เป็นไม้ล้มลุก ไม้เถาที่ไม่สูงมาก เช่น ดอกกระเจียว ดอกดิน ดอกเทพธิดาขาว เปราะป่า สามสิบไพล ขมิ้นชัน ฯลฯ ประโยชน์คือ เป็นพืชผักรับประทาน
• ไม้ระดับล่าง เป็นไม้ที่มีหัวใต้ดินและไม้เถา เช่น กลอย หนอนตายหยาก บุก มันสีม่วง มันมือเสือ ขจร ชะเอม ผักอีนูน เถาคันแดง เห็ด ฯลฯ ประโยชน์คือ เป็นพืชผักที่ปลอดสารพิษ สารเคมี
• ปัจจุบันในสวนสมุนไพรของพ่อเอี่ยม มีพรรณไม้กว่า 1,000 ชนิด

ความรู้ต่างๆ เหล่านี้ เกษตรกรคนเก่งแห่งบ้านห้วยยางเหนือได้ถ่ายทอดให้กับผู้ที่สนใจมาศึกษาดูงานรวมทั้งนักเรียนนักศึกษาเยาวชนมาแล้วหลายรุ่น
“ผมสอนทุกอย่าง สอนทำเห็น สอนสมุนไพร สอนความรู้ทุกอย่างฟรีทั้งหมด เราไม่มีค่าตอบแทน แต่บางคนคิดว่าเรามีค่าตอบแทน เราทำฟรี เพราะมีความสุขในการถ่ายทอดให้กับเยาวชน ให้เชามีภูมิปัญญาท้องถิ่นที่ปู่ย่าตายายสอยเรามา”

ปัจจุบัน แม้เอี่ยม ศรีพนมวรรณ์ จะเป็นวิทยากรให้ความรู้กับผู้สนใจทั่วไปแต่ก็ไม่เคยหยุดที่จะเรียนรู้เพิ่มเติม ยังคงทำการทดลองปลูกต้นไม้พันธุ์ต่างๆ ค้นหาวิธีการใหม่ๆ ในการดูแล ขยายพันธุ์ ฯลฯ เป็นปราชญ์ชาวบ้านที่รู้จริงทำจริง และสำเร็จจริง โดยการศึกษาพึ่งพาธรรมชาติและดูแลรักษาธรรมชาติอย่างแท้จริง

สนใจศึกษาเรียนรู้ ศูนย์เรียนรู้ตามแนวปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงต้นแบบธ.ก.ส. และค่ายสุขภาพบ้านห้วยยางเหนือ ติดต่อได้ที่
นายเอี่ยม ศรีพนมวรรณ์
บ้านเลขที่ 82 ม.17 ต.เขาขลุง อ.บ้านโป่ง จ.ราชบุรี
โทรศัพท์ 089-806-5282