แปรงล้างขวด ต้นกิ่งใบอ่อนช้อย

ต้นแปรงล้างขวดมีหลากหลายสายพันธุ์ จึงมีรูปทรงและสีสันของดอกที่แตกต่างกันไป แต่ในประเทศไทยโดยมากจะพบสีแดงและชมพูเป็นส่วนใหญ่ สำหรับรูปทรงก็มีทั้งแบบเป็นพุ่มและต้นไม้ทรงสูง ด้วยลักษณะเด่นของช่อดอกที่มีสีสันสวย รูปทรงงดงามแปลกตา ทำให้หลายคนปลูกไว้ในบริเวณบ้านหรือสวนเพื่อเป็นไม้ประดับ สร้างความสวยงามให้บรรยากาศโดยรอบได้เป็นอย่างดี

ชื่อ : Bottle brush
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Callistemon spe- ciosus, Dc.
วงศ์ : Myrtaceae

แปรงล้างขวดเป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็กชนิดหนึ่ง ที่นำมาปลูกกันเป็นไม้ประดับและไม้ยืนต้นในเมืองไทยไม่นานมานี้เอง ความงามของทรงต้น กิ่ง ใบ อ่อนช้อยย้อยลงเป็นพวงพู่คล้ายต้นหลิว ใบเล็กยาวปลายแหลม ออกรอบ ๆ กิ่ง เป็นพู่ยาวสวยงาม ดอกออกที่ยอดกิ่งเป็นช่อยาว มีสีสันต่าง ๆ กัน ลักษณะช่อดอกดูคล้ายแปรงล้างขวด จึงเรียกว่า ต้นแปรงล้างขวด ในเมืองไทยนิยมนำมาปลูกกันตามบ้านและตามที่ต่าง ๆ ประดับสวนกันมาก เพราะรูปทรงสวย งาม ดอกมีสีสัน แต่ในเมืองไทยเห็นมีแต่สีแดงและสีชมพูเท่านั้น ทรงต้นไม่เกะกะ กินเนื้อที่เหมือนไม่ยืนต้นชนิดอื่น ๆ จึงเหมาะที่จะนำมาปลูกประดับในบริเวณบ้านที่มีพื้นที่จำกัดไม่กว้างขวางนัก ขยายพันธุ์ได้ง่ายและรวดเร็ว จึง ปลูกกันแพร่หลายทั่วไปในเมืองไทยขณะนี้

ต้นแปรงล้างขวดหรือ Bottle brush มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Callistemon speciosus, Dc. ซึ่งมาจากคำว่า Calli แปลว่า สวยงาม stemon แปลว่า เกสรตัวผู้ (stamen) ซึ่งหมายถึงลักษณะความงามของดอกที่มีเกสรตัวผู้มีสีสันสวยงาม cullistamon อยู่ใน Family Myrtaceae ไม้ไนวงศ์นี้เป็นที่รู้จักกันดีและใช้ผลรับประทานได้ก็คือฝรั่ง (Guava) ต้นแปรงล้างขวดมีทั้งชนิดที่เป็นไม้พุ่มและไม้ต้นทรงสูง มีใบเล็กแหลมยาว แตกใบรอบกิ่งเป็นพู่ยาวห้อยลง ดอกออกที่ยอดช่อดอกเรียงรูป spike มีก้านเกสรที่มีสีสันต่าง ๆ และก้านเกสรตัวผู้ยาวกว่ากลีบดอก ผลแห้งไม่มีเนื้อ (Dry fruits)

พันธุ์
มีประมาณ 30 กว่าชนิด (species) เป็นไม้พื้นเมืองของประเทศออสเตรเลีย คือ ใน Queen land มี 7 ชนิด ใน New South Wales มี 11 ชนิด ใน Victoria มี 18 ชนิด ใน South Australia มี 4 ชนิด ใน West Australia มี 1 ชนิด และใน Tasmania มี 2 ชนิด

ชนิดที่มีผู้นิยมนำมาปลูกกันเป็นไม้ดอกไม้ประดับก็คือ

1. Callistemon citrinus เป็นไม้พุ่มสูงส่วนมากไม่เกิน 5 ฟุต ใบเล็กยาว 1-2 นิ้ว ช่อดอกใหญ่แน่นสีแดงเข้มยาว 2-5 นิ้ว ชอบที่มีความชุ่มชื้นสูง c.citrinus ชื่อเดียวกับ c. lanceolatus เป็นไม้เนื้อแข็งใช้ทำด้ามเครื่องมือ
2. Callistemon salignus ลักษณะต้นคล้ายต้นหลิว (Willow) เป็นไม้ต้นสูงมีขนาดเล็ก สูงประมาณ 30 ฟุต ใบเล็กแคบ ยาวแบน ใบยาวประมาณ 2-3 นิ้ว ช่อดอกรูป Spike ยาว 2-3 นิ้ว ดอกสีขาวครีม ใบอ่อนหรือยอดอ่อนสีแดงสวยงามมาก เนื้อไม้สีแดงนำมาขัดเงาได้สวยงาม
3. Callistemon viminalis เป็นต้นไม้สูงประมาณ 60-150 ฟุต รูปทรงสูงโปร่ง ใบแบนบางยาว 1-3 นิ้ว เกสรตัวผู้สีแดงเข้ม ทำให้ช่อดอกสีแดงเข้ม ผลมีขนาดเล็กกลม เรียกอีกชื่อหนึ่งว่า Weeping-bottle brush นิยมปลูกเป็นไม้ประดับกันมากในเมืองไทย
4. Callistemon linearis (Narrowlaf bottle brush) เป็นไม้พุ่มใบเล็กเรียวยาว 2-5 นิ้ว ช่อดอกรูป Spike ยาว 2-4 นิ้ว สีแดงเข้ม อับเกสรตัวผู้สีแดงเข้มขึ้นไปอีก ในออสเตรเลีย ปลูกเป็นไม้พุ่ม และตัดให้เป็นทรงพุ่ม
5. Callistemon pinefolius (Green bottle brush) เป็นไม้พุ่มทรงเตี้ยสูง 2-4 ฟุต ช่อดอกยาว 2-5 นิ้ว มีก้านเกสรตัวผู้สีเขียว เป็นพันธุ์ที่ค่อนข้างหายาก ชอบขึ้นอยู่ในที่ดินทราย ออกดอกในต้นฤดูหนาว (pine มาจาก pinus สนชนิดหนึ่ง folius มาจาก folium แปลว่าใบ คือใบคล้ายพวกสนพวก pine)

การขยายพันธุ์และการปลูก
วิธีง่ายที่สุด ได้แก่ การตอนกิ่ง หรือปักชำกิ่ง ต้นแปรงล้างขวดชนิดที่เป็นต้นไม้ที่ปลูกกันในทุกวันนี้ ขึ้นได้ดีในดินเกือบทุกชนิดที่มีความชื้นพอ เมื่อต้นยังเล็กอยู่ต้นจะโน้มและเอนไม่ตั้งตรง ก็ควรหาหลักยึดลำต้นให้ตั้งตรงในตอน แรกก่อนอายุประมาณ 1-2 ปี ก็จะออกดอก เมื่อปลูกจากกิ่งตอนสูง 2 ฟุต ศัตรูที่รบกวนก็เป็นศัตรูธรรมดาทั่ว ๆ ไปเช่น หนอนม้วนใบ เพลี้ย ใช้ฉีดยาฆ่าแมลงเช่นยาปราบแมลงทั่ว ๆ ไป ไม่มีปัญหาและอุปสรรคอะไรมากขณะนี้