แสมทะเล ไม้เบิกนำป่าชายเลน

แสมทะเล เรียกอีกชื่อว่า ปีปีดำ (ภูเก็ต) จัดอยู่ในวงศ์ Avicenniaceae เป็นไม้ขนาดเล็ก สูงประมาณ 5-8 เมตร มีลักษณะเป็นพุ่ม ส่วนใหญ่มีสองลำต้นหรือมากกว่า ไม่มีพูพอน เรือนยอดโปร่ง มีรากหายใจรูปคล้ายดินสอ เหนือผิวดิน เปลือกเรียบเป็นมัน สีขาวอมเทาหรือขาวอมชมพู ต้นที่อายุมากเปลือกจะหลุดออกเป็นเกล็ดบาง ๆ คล้ายแผ่นกระดาษ และผิวของเปลือกใหม่จะมีสีเขียว

ชื่อวิทยาศาสตร์ Avicennia marina (Forsk.) Vierh.
ชื่อวงศ์ AVICENNIACEAE
ชื่ออื่น ปีปีดำ (ภูเก็ต), แสมขาว พีพีเล

ลักษณะทั่วไป
แสมทะเลเป็นไม้ขนาดเล็ก สูงประมาณ 5-8 เมตร มีลักษณะเป็นพุ่ม ส่วนใหญ่มีสองลำต้น หรือมากกว่า ไม่มีพูพอน เรือนยอดโปร่ง มีรากหายใจรูปคล้ายดินสอ ยาว 10-20 เซนติเมตร เหนือผิวดิน เปลือกเรียบเป็นมัน สีขาวอมเทา ห่รือขาวอมชมพู ต้นที่อายุมากเปลือกจะหลุดออก เป็นเกล็ดบางๆ คล้ายแผ่นกระดาษ และผิวของเปลือกใหม่จะมีสีเขียว

• ใบ เป็นใบเดียว เรียงตรงข้าม แผ่นใบรูปรีหรือรูปใบหอกแกมรูปไข่ ขนาด 1.5-4 X 3-12 เซนติเมตร ปลายใบมน ถึงแหลมเล็กน้อย ฐานใบรูปลิ่ม ขอบใบเรียบม้วนเข้าหากันทางด้านท้องใบ มีลักษณะคล้ายหลอดกลม ใบด้านบนสีเขียวเข้มเป็นมัน ด้านท้องใบขาวอมเทา หรือขาวมีนวล ก้านใบยาว 0.4-1.4 เซนติเมตร
• ดอก ออกเอนช่อที่ปลายกิ่ง หรือง่ามใบใกล้ปลายกิ่ง เป็นช่อเชิงลด ก้านช่อดอกยาว 1-5 เซนติเมตร แต่ละช่อมี 8-14 ดอก ช่อดอกย่อยเป็นช่อกระจุก ก้านดอกยาว 0.5-1.5 เซนติเมตร ดอกย่อยไม่มีก้าน ดอกมีขนาดเล็ก เส้นผ่าศูนย์กลาง 0.5 เซนติเมตร กลีบเลื้ยง 5 กลีบ ติดคงทน กลีบคอก 4 กลีบ รูปไข่กว้าง ยาว 0.3 เซนติเมตร โคนกลีบติดกัน สีส้มอมเหลีองถึงเหลือง เกสรเพศผู้ 4 อ้น ออกดอกประมาณเดือนกุมภาพันธ์-มิถุนายน
• ผล รูปไข่กว้าง เบื้ยว ถึงเกือบกลม แบนด้านข้าง ขนาด 1.5-2 X 1.5-2.5 เซนติเมตร เปลือกอ่อนนุ่ม สีเขียวอมเหลือง มีขนนุ่ม ปลายผลไม่มีจะงอย ผลแก่เปลือกจะแตกด้านข้าง ตามยาวผล และม้วนเป็นหลอดกลม แต่ละผลมี 1 เมล็ด

แสมทะเลเป็นไม้เบิกนำที่ขึ้นได้ดีในที่โล่งติดชายฝั่งทะเล หรือพื้นที่ดินเลนงอกใหม่ที่ดินค่อนข้างเป็นทราย

ประโยชน์ของแก่นแสมทะเล
แก่นแสมมีรสเค็มเฝื่อนต้มกับน้ำแก้กษัย โดยมากจะต้มรวมกับแก่นแสมสาร เป็นยาขับเลือดเสียของสตรี ใช้เป็นเชื้อเพลิง ก่อสร้าง เช่น เสาเข็ม เสาบ้าน แก่นต้นน้ำ แก้ลมในกระดูก แก้กษัย

การใช้ประโยชน์ ต้นใช้ทำฟืนและถ่าน บริเวณรากเป็นแหล่งอาหาร และหลบซ่อนตัวของสัตว์นํ้าวัยอ่อน ราก ช่วยในการสร้างดินและอินทรีย์วัตถุลดปัญหาการพังทลายของดินบริเวณชายคลองและริมทะเล ทางด้านสมุนไพรมีประโยชน์เช่นเดียวกับแสมขาว

ที่มา:
วัลลิ์รุกขบุปผชาติตามรอยพระบาทบรมราชกุมารี โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชฯ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลศรีวิชัย
ไทยเกษตรศาสตร์ เว็บรวบรวมวิชาความรู้ด้านการเกษตรของไทย