แหน อาหารของเป็ด

แหนเล็ก หรือเรียกโดยทั่วไปว่าแหนเป็ดเล็ก เป็นพืชขนาดเล็กลอยน้ำ เจริญเติบโตได้ดีในน้ำนิ่ง เช่น ห้วย หนอง คลอง บึง มีโปรตีนประมาณ 20-40% ใยประมาณ 4-6% และยังเป็นพืชที่นิยมนำไปตากแห้งทำเป็นปุ๋ย เป็นอาหารเลี้ยงสัตว์หรือผสมในอาหารของสัตว์ เช่น อาหารของเป็ด ห่าน ปลา ไก่ นกกระทา และสุกร เป็นต้น มีผู้ศึกษาประสิทธิภาพในการบำบัดน้ำเสียจากฟาร์มเป็ด พบว่า ในระยะเวลา 100 วัน สามารถดูดปริมาณไนโตรเจนทั้งหมด (TKN) ได้สูงสุดถึง 49.10% ดังนั้น จึงนิยมนำแหนเป็ดเล็กมาใช้เป็นอาหารโปรตีนราคาถูกสำหรับเลี้ยงเป็ดเทศ

ชื่อสามัญ : Duckweed
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Lemna minor L.
วงศ์ : Lemnaceae
ชื่ออื่นๆ : แหนเป็ด แหนเล็ก

แหน (Duckweed) เป็นพืชลอยน้ำขนาดเล็ก เจริญเติบโตและแพร่พันธุ์ได้ดีในน้ำนิ่ง เช่น หนอง บึง หรือสระน้ำทั่วไป ที่มีธาตุอาหารและอินทรียวัตถุอุดมสมบูรณ์ ค่าความเป็นกรด-เบส (pH) ของน้ำค่อนข้างเป็นกลาง แหนที่พบในประเทศไทย (เต็ม สมิตินันทน์, สำนักหอพรรณไม้) จัดอยู่ในวงศ์ Lemnaceae มี 3 สกุล ได้แก่

• สกุล Lemnaมี 3 ชนิด คือ
  – Lemna minor L. แหนเล็ก (กลาง)
  – Lemna perpusilla Torr. กาแหน (เหนือ) แหน (กลาง,เหนือ) มีชื่อสามัญเรียกว่า Lesser duckweed
  – Lemna trisulca L. จอกแหน (ใต้)
• สกุล Spirodela มี 1 ชนิด คือ Spirodela polyrrhiza (L.) Schleid. กาแหน (เหนือ) แหนแดง (กทม.,เหนือ) แหนใหญ่ (กลาง)มีชื่อสามัญเรียกว่า Large duckweed.
• สกุล Wolffiaมี 1 ชนิด คือ Wolffia globosa (Roxb.) Hartog & Plas ไข่น้ำ (กทม.) ไข่แหน (ราชบุรี) ผำ (เหนือ) มีชื่อสามัญเรียกว่า Water meal

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

• ต้น มี thallus เล็กๆ สีเขียว อยู่เดี่ยวๆ หรืออยู่ติดกันเป็นกลุ่มตั้งแต่ 1 ถึงหลาย thallus ซึ่งส่วนนี้จะทำหน้าที่เป็นใบและลำต้นพร้อมๆ กัน
• ใบ มีลักษณะเป็นรูปรี เป็นเกล็ดเล็กประมาณ 0.2 ซม. สีเขียวเป็นมัน เชื่อมติดกันเป็นกระจุก 2-3 ใบ ใต้ใบมีรากฝอยเล็กๆ
• ดอก ออกเป็นช่อเกิดอยู่ในช่องตรงขอบ thallus มีเยื่อบางล้อมรอบช่อดอกไว้ ดอกตัวผู้ 1-2 อัน แต่ละอันมีอับเรณู 1-2 ช่อง ดอกตัวเมียมีเพียงรังไข่ที่ภายใน 1 ช่องและมีไข่อ่อนเพียง 1 ใ บ
• ผล เป็นแบบ utricle (มีเมล็ดเดียวแก่แล้วไม่แตกและมีลักษณะคล้ายถุงเล็กๆ หรือกระเปาะเล็กๆ)
• เมล็ด เป็นแบบ pericarp (ผนังเปลือกของผล ประกอบด้วยผนังผลชั้นนอก ผนังชั้นกลาง และผนังผลชั้นใน)

การแพร่ระบาด :
ระบาดมากในพื้นที่น้ำนิ่งหรือไหลอย่างช้าๆ และไม่มีสัตว์กินพืช เช่น เป็ด ปลากินพืช
การป้องกันและกำจัด :
แหนเป็นวัชพืชที่มีประโยชน์มากกว่าโทษ ส่วนใหญ่นิยมนำไปใช้ประโยชน์ในด้านต่างๆ หรือการปล่อยปลากินพืชในจำนวนที่เหมาะสมกับขนาดพื้นที่หรืออัตราการขยายพันธุ์ของแหนในพื้นที่นั้น

เอกสารอ้างอิง :
1. Tem Samitinand. Thai Plant Names. Revised Edition 2001. 810 p. (316)
2. http://fmt.agri.rmutsb.ac.th/index.phpoption=com_content&view=article&id=69