โกงกางใบใหญ่ รากค้ำยันระเกะระกะ

โกงกางใบใหญ่ ไม้ต้นขนาดใหญ่ มีรากเสริมออกมาเหนือโคนต้น รากค้ำยันลำต้นแตกแขนงระเกะระกะไม่เป็นระเบียบ ขึ้นได้ดีบริเวณที่เป็นดินเลนอ่อนและลึก ริมชายฝั่งทะเลริมคลอง ที่น้ำทะเลท่วมถึงสม่ำเสมอ และเป็นเวลานาน

ชื่อวิยาศาสตร์ Rhizophora mucronata Poir.
ชื่อวงศ์ RHIZOPHORACEAE
ชื่อเรียกอื่น โกงกางใบใหญ่ กงกอน(ชุมพร) กงกางนอก(เพชรบุรี) กงเกง(นครปฐม) พ้งกางใบใหญ่(ใต้)

ลักษณะ
ไม้ต้นขนาดใหญ่ สูง 30-40 ม. มีรากเสริมออกมาเหนือโคนต้น 2-7 ม. รากที่โคนต้นหรือรากค้ำยันแตกแขนงระเกะระกะ รากแตกจากโคนต้นและค่อยๆ โค้งจรดดิน ไม่หักเป็นมุมดังเช่นรากค้ำยันของโกงกางใบเล็ก เรือนยอดรูปกรวยคว่ำแคบๆ เปลือกหยาบสีเทาคล้ำจนถึงดำ แตกเป็นร่องตื้นๆ ตามยาวและตามขวางทั่วไป มีลักษณะคล้ายตารางสี่เหลี่ยม เมื่อทุบเปลือกทิ้งไว้สักครู่เปลือกในจะมีสีเหลือง เหลืองอมส้ม จนถึงส้ม ใบเดี่ยวเรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก ใบคู่ล่างๆ จะหลุดร่วงไปเหลือกลุ่มใบที่ปลายกิ่ง ใบรูปรีถึงรีกว้าง กว้าง 5-13 ซม. ยาว 8-24 ซม. ปลายมนหรือแหลม มีติ่งแหลมเล็ก แข็ง สีดำ โคนรูปลิ่ม เส้นกลางใบด้านล่างสีเขียว เส้นแขนงใบเห็นไม่ชัด แผ่นใบหนา มีจุดเล็กๆ สีดำกระจัดกระจายทั่วไปทางด้านล่าง ก้านใบยาว 2.5-6 ซม. สีเขียว หูใบแคบ ปลายแหลมยาว ประกบกันเป็นคู่ระหว่างคู่ใบ เห็นได้ชัดที่ปลายกิ่ง ยาว 5-9 ซม. สีเขียวหรือชมพูเรื่อๆ ร่วงง่าย ช่อดอกออกตามง่ามใบที่ใบติดอยู่หรือร่วงไปในเวลาต่อมา ก้านช่อดอกยาว 3-7 ซม. แตกแขนงสั้นๆ มีดอกตั้งแต่ 2-12 ดอก ก้านดอกยาว 0.4-1 ซม. ดอกตูมรูปไข่ มีใบประดับรองรับที่ฐานดอก โคนใบประดับติดกัน ปลายแยกเป็น 2 แฉก กลีบเลี้ยง 4 กลีบ รูปไข่หรือรูปสามเหลี่ยม กว้าง 5-8 มม. ยาว 1.2-1.5 ซม. ต่อมาปลายกลีบจะโค้งลงเกือบแนบก้านดอก กลีบดอก 4 กลีบ ร่วงง่าย รูปใบหอก ยาว 0.6-1 ซม. สีขาวหรือเหลืองอ่อน ขอบกลีบมีขนหนาแน่น ผลคล้ายรูปไข่ปลายคอด กว้าง 2-3.5 ซม. ยาว 3-8 ซม. สีน้ำตาลอมเขียว ลำต้นใต้ใบเลี้ยงรูปทรงกระบอก เรียว ค่อนข้างตรง ยาว 30-65 ซม. เส้นผ่านศูนย์กลาง 1.4-1.9 ซม. ปลายเรียวแหลมยาว ผิวเป็นมัน สีเขียว มีตุ่มขรุขระทั่วไป

การกระจายพันธุ์
พบได้ตามชายฝั่งทะเลตะวันออกของแอฟริกา เอเชีย ภูมิภาคมาเลเซีย ภาคตะวันออกเฉียงเหนือของออสเตรเลีย และหมู่เกาะในมหาสมุทรแปซิฟิก จนถึงหมู่เกาะตองกา

ที่อยู่อาศัย : บริเวณดินอ่อนริมชายฝั่ง น้ำท่วมถึงสม่ำเสมอ

ประโยชน์
ลำต้น ใช้ทำเสาและหลักในที่น้ำทะเลขึ้นถึง ใช้ทำกลอนหลังคาจาก รอด ตง อกไก่ของบ้านตามชายทะเล ทำถ่าน เปลือกให้น้ำฝาดประเภท catechol ให้สีน้ำตาล ใช้ย้อมผ้า แห อวน หนัง น้ำจากเปลือก ใช้ชะล้างแผล ห้ามเลือด กินแก้ท้องร่วง แก้บิด

แหล่งข้อมูล จากหนังสือพรรณไม้ในป่าชายเลน สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ กระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี. 2549.