เทียนบ้าน ไม้ประดับดอกสวยสีสดใส

เทียนบ้าน หรือ Garden Balsam บ้างก็เรียกเทียนดอก เทียนไทย เทียนสวน เป็นไม้ประดับดอกสวยสีสดใสที่คนไทยนิยมปลูกเป็นไม้ประดับริมรั้วบ้านทั่วไป

ชื่อท้องถิ่น เทียนดอก, เทียนบ้าน, เทียนสวน (ภาคกลาง) ; จึงกะฮวย, ห่งเซียง, จี๋กะเช่า, เซียงถ่ออั้ง (จีน)
ชื่อวิทยาศาสตร์ Impatiens balsamina Linn.
วงศ์ BALSAMINACEAE
ชื่อสามัญ Garden Balsam, Rose Balsam

ลักษณะทั่วไป
เทียนบ้านเป็นพรรณไม้พวกคลุมดิน ลำต้นจะอุ้มน้ำ ลำต้นจะไม่ตั้งตรงขึ้นไป จะเอียงเล็กน้อย เปราะง่าย เป็นพืชล้มลุก ต้นสูง 20 – 60 ซม. ลำต้นสีเขียวอ่อน อุ้มน้ำ เนื้อใสและโปร่งแสง ใบ เป็นใบเดี่ยว เรียงสลับเวียนรอบลำต้น รูปยาวเรียว โคนใบและปลายเรียวแหลม ขอบใบหยักแบบฟันเลื่อย กว้าง 2 – 3 ซม. ยาว 8 – 10 ซม. ก้านใบสั้น มีตุ่มเรียงเป็นแนวยาว 2 ข้าง ดอก ออกเดี่ยวๆ หรือออกหลายดอกอยู่รวมกัน กลีบรองดอก 3 กลีบ รูปไข่ป้อม เล็ก สีเขียว กลีบดอก 5 กลีบ กลีบบนรูปกลม ปลายเว้าเล็กน้อย กลีบข้าง 2กลีบกว้าง กลีบล่างงอเป็นกระเปาะ ก้นกระเปาะมี จงอยยื่นออกมาเป็นหลอดเล็กๆ ยาวๆ ปลายโค้งงอขึ้นเล็กน้อย กลีบดอกมีหลายสี เช่น ขาว ชมพู แดง หรือ หลายสีผสมกัน เกสรผู้ 5 อัน ติดอยู่รอบเกสรเมีย เกสรเมียมี 5 ช่อง ปลายท่อเกสรเมียมี 5 แฉก ผล รูปไข่ หรือ รูปรี มีขนสีขาว แก่จัดจะแตกเป็นริ้วๆ ตามยาวของผลและม้วนขมวด แต่ละช่องมีเมล็ดจำนวนมาก เมล็ดกลม สีน้ำตาล กว้าง ยาว ประมาณ 2 – 3 มม.

บันทึกเภสัชกรรมแผนไทยกล่าวถึงสรรพคุณเทียนบ้าน คือ ใบ รสเฝื่อน สลายลม ฟอกเลือด แก้บวม แก้ปวดตามข้อ แก้เจ็บปวด เนื่องจากกระทบกระแทก แก้ฝีประคำร้อย แก้แผลมีหนองเรื้อรัง แก้บิดมูกเลือด แก้งูสวัด ดอก รสเฝื่อนเย็น สลายลม ฟอกเลือด ลดบวม แก้ปวด แก้ปวดข้อ ปวดเอว ปวดก่อนมีระดู เป็นยาเย็น บำรุงร่างกาย ทาแผลน้ำร้อนลวก แผลพุพอง

เมล็ด รสขม มีพิษ กระจายเลือด ขับเสมหะข้นๆ ขับลูกที่ตายในท้อง ขับระดู ละลายกระดูก แก้ก้างติดคอ แก้พิษงู แก้แผลติดเชื้ออักเสบเรื้อรัง แผลไฟไหม้ น้ำร้อนลวก แก้บวม แก้ตับแข็ง ลำต้น รสเฝื่อน ขับลม ทำให้เส้นเอ็นคลายตัว ทำให้เลือดเดินสะดวก แก้ปวด แก้เหน็บชา แก้แผลเน่าเปื่อย บวม เป็นพิษ แก้ปวดข้อ ทำให้อาเจียน ขับปัสสาวะ ราก เฝื่อนเมา ฟอกโลหิต ลดบวม แก้ปวดกระดูก แก้ช้ำบวม แก้ตกขาว แก้ตกเลือด ดอก, ใบ รสเฝื่อนเย็น พอกกันเล็บถอด

หมอจีนใช้ใบของเทียนดอกขาว ตำพอกเล็บขบ และปวดตามนิ้วมือ นิ้วเท้า (เกาต์) ถอนพิษปวดแสบ ปวดร้อน รักษาฝี แผลพุพองและเล็บขบ ใช้ใบสด 1 กำมือ ตำให้ละเอียดนำมาพอกบริเวณที่เป็นวันละ 3 ครั้ง
น้ำคั้นจากต้นบำรุงผิวลดริ้วรอย

ข้อมูลทางวิทยาศาสตร์ ระบุว่า ใบเทียนบ้านมีส่วนประกอบชื่อ 2-methoxy-1, 4-naphthaquinone ซึ่งมีฤทธิ์ฆ่าเชื้อราในพืชได้ นอกจากนี้ยังมีกรดอินทรีย์หลายชนิดในดอกพบสาร harands, anthocyanin และสารอื่น จากการทดลองพบว่าสารสกัดด้วยแอลกอฮอล์จากใบของเทียนบ้าน ฆ่าเชื้อจำพวก dematophytes ที่เป็นสาเหตุสำคัญของโรคผิวหนัง กลาก และฮ่องกงฟุตได้ ส่วนฤทธิ์ในการรักษาฝียังไม่มีผู้ทดลอง
ส่วนใครที่เป็นเชื้อราที่มือ-เท้า แนะให้เอาน้ำมันมะรุม 1 ส่วน ผสมกับน้ำมันคนทีสอ 1 ส่วน คนให้เข้ากันแล้วหยอดเล็บที่เป็นเชื้อราทุกวันเช้า-เย็น หรือก่อนนอน ไม่นานก็จะหายขาด มีผู้ที่เป็นเชื้อราที่เล็บมานานกว่า 10 ปี ใช้สูตรนี้ไม่นานก็หาย ใครสนใจก็ลองนำไปใช้ดู
น้ำมันคนทีสอนั้นได้จากการนำเอาในคนทีสอมาเคี่ยวกับกะทิจนได้น้ำมัน แล้วกรองเอาน้ำมันนั้นไปใช้ ใบคนทีสอแก้สาบสางในร่างกาย ซึ่งสามารถนำไปทำสบู่เพื่อทำความสะอาดร่างกายและดับกลิ่นตัวที่แรงๆ ได้ดี แก้ปวดตามกล้ามเนื้อตามข้อ โดยเอาน้ำมันนั้นไปทำครีมนวดหรือน้ำมันนวดได้ และแก้เชื้อราที่เท้าได้ดี ถ้านำไปเคี่ยวกับใบคนทีเขมาจะยิ่งเสริมสรรพคุณยิ่งขึ้น.

สรรพคุณ

• ใบสด แก้ปวดข้อ ยารักษากลากเกลื้อน แก้ฝีและแผลพุพอง ยากันเล็บถอด
• ใบแห้ง แก้แผลอักเสบ ฝีหนอง แผลเน่าเปื่อย รักษาแผลเรื้อรัง
• ยอดสด แก้จมูกอักเสบ บวมแดง
• ต้นสด แก้แผลงูสวัด
• รากสด แก้บวมน้ำ ตำพอกแผลที่ถูกเสี้ยนหรือแก้วตำ
• เมล็ดแห้ง แก้ประจำเดือนไม่มา ขับประจำเดือน

ขนาดและวิธีใช้

• แก้ปวดข้อ ใช้ใบสดต้มกับน้ำผสมเหล้าดื่ม
• ยารักษากลากเกลื้อน ใช้ใบสด 1 กำมือ ตำให้ละเอียด ตำทั้งน้ำและเนื้อบริเวณที่เป็น ทาบ่อยๆ จนกว่าจะหาย
• แก้ฝีและแผลพุพอง ใช้ใบสด 5-10 ใบ ล้างให้สะอาด ตำให้ละเอียด นำมาพอกที่เป็นแผล วันละ 3 ครั้ง จนกว่าจะหาย
• ยากันเล็บถอด ใช้ใบ ยอดสด 1 กำมือ ล้างให้สะอาด ตำให้ละเอียด เติมน้ำตาลทรายแดง 1/2 ช้อนชา พอกตรงเล็บ เปลี่ยนยาเช้า-เย็น
• แก้แผลอักเสบ ฝีหนอง แผลเน่าเปื่อย ใช้ใบแห้ง 10- 15 กรัม ต้มกับน้ำดื่ม เช้า-เย็น
• รักษาแผลเรื้อรัง ใช้ใบแห้งบดเป็นผงผสมพิมเสนใส่แผล
• แก้จมูกอักเสบ บวมแดง ใช้ยอดสดตำกับน้ำตาลแดง พอกบริเวณที่เป็น เปลี่ยนเช้า-เย็น
• แก้แผลงูสวัด ใช้ต้นสดตำ คั้นเอาน้ำดื่ม เอากากพอกแผล
• แก้บวมน้ำ ใช้รากสด 4-5 ราก ต้มกับเนื้อรับประทาน 3-4 ครั้ง
• แก้ประจำเดือนไม่มา ขับประจำเดือน ใช้เมล็ดแห้งของต้นเทียนบ้านชนิดดอกสีขาว 60 กรัม บดเป็นผงรวมกับตังกุย 10 กรัม ผสมกับน้ำผึ้ง ปั้นเป็นยาเม็ด รับประทานครั้งละ 3 กรัม วันละ 3 เวลา หลังอาหาร

การขยายพันธุ์

• การปักชำ
• การเพาะเมล็ด

การขยายพันธุ์ : ใช้เมล็ดหยอดลงในดินลึก 2 3 กลบดินให้เรียบ รดน้ำให้ชุ่มทุกวัน เมื่อต้นงอกแล้วยาวพอสมควร ให้ถอนต้นที่ไม่แข็งแรงออกเหลือเพียง 1 2 ต้นต่อหลุม

การปลูกและการดูแลรักษา
เทียนบ้านเป็นไม้ที่ต้องการแสงแดดอ่อน ๆ ควรปลูกไว้ในที่ร่มรำไร ถ้าปลูกไว้ในที่แสงแดดจัดจำเป็นต้องรดน้ำบ่อย ครั้ง

• ต้องการน้ำปานกลาง
• ดินที่ปลูกควรเป็นดินร่วนซุยมีธาตุอาหารสมบูรณ์