กระถินเป็นพืชริมรั้ว ขึ้นง่าย ตายยากตัดแล้วก็แตกขึ้นมาได้อีก แต่จะว่าไปแล้ว กระถินมีประโยชน์มาก ตั้งแต่ ยอดกระถินฝักต้นตลอดไปจนถึงรากทีเดียวยอดอ่อนฝักอ่อนใช้จิ้มน้าพริกหรือกินกับขนมจีนอร่อยดีนัก ใบกระถินมีสารเบต้าแคโรทีนสูงช่วยต่อต้านอนุมูลอิสระต่อต้านโรคมะเร็ง บำรุงสายตา ดอกบำรุงตับ รากขับระดูขาว เป็นยาอายุวัฒนะรากใช้ถ่ายพยาธิตัวกลมเรียกได้ว่าของดีและถูกยังมีในโลก
ชื่อพื้นเมือง : กระถิน กระถินไทย กระถินบ้าน (ภาคกลาง), กะเส็ดโคก กะเส็ดบก (ราชบุรี), ตอเบา สะตอเทศ สะตอเบา (ภาคใต้), ผักก้านถิน (เชียงใหม่), ผักหนองบก (ภาคเหนือ)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Leucaena leucocephala (Lamk.) de Wit
ชื่อวงศ์ : LEGUMINOSAE-MIMOSOIDEAE
ชื่อสามัญ : White Popinac, Lead Tree
ลักษณะ : ไม้พุ่มถึงไม้ต้นขนาดเล็ก ใบประกอบแบบขนนกสองชั้น เรียงสลับ ดอกช่อแบบช่อกระจุกแน่น ออกตามง่ามใบ 1-3 ช่อ ฝักแบน ปลายแหลม โคนสอบ ฝักแก่แตกตามยาวมีเมล็ด 15-30 เมล็ด สีน้ำตาลเป็นมัน รูปไข่แบนกว้าง
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ : ไม้พุ่มขนาดใหญ่ถึงไม้ต้นขนาดเล็ก สูงได้ถึง 10 ม. ไม่ค่อยแตกกิ่งก้านสาขา ใบประกอบแบบขนนกสองชั้น เรียงสลับ ยาว 12.5-25. ซม. แกนกลางใบประกอบยาว 10-20 ซม. มีขน ใบย่อย 5-20 คู่ เรียงตรงข้าม รูปแถบหรือรูปขอบขนานแกมรูปแถบ กว้าง 2-5 มม. ยาว 0.6-2.1 ซม. ปลายแหลม โคนเบี้ยว ขอบมีขน ด้านล่างมีนวล ช่อดอกแบบช่อกระจุกแน่น ออกตามง่ามใบ 1-3 ช่อ ก้านช่อดอกยาว 2-5 ซม. กลีบเลี้ยง 5 กลีบ ยาวประมาณ 3 มม. โคนติดกันเป็นรูประฆัง ปลายแยกเป็นรูปสามเหลี่ยมเล็กๆ มีขน กลีบดอก 5 กลีบ สีขาว รูปช้อน ยาวประมาณ 5 มม. มีขน เกสรเพศผู้ 10 อัน ก้านชูอับเรณูยาว 0.8-1 ซม. รังไข่ด้านบนมีขน ฝักแบน กว้าง 1.4-2 ซม. ยาวได้ถึง 20 ซม. ปลายแหลม โคนสอบ ก้านยาว 0.6-1.3 ซม. ฝักแก่แตกตามยาว เมล็ด 15-30 เมล็ด สีน้ำตาล เป็นมัน รูปไข่ แบน กว้าง 3-5 มม. ยาว 6-9 มม.
ประโยชน์ : ใบหมักเป็นปุ๋ย ใบ ยอด ฝัก และเมล็ดอ่อนใช้เป็นอาหารของวัว ควาย แพะ แกะ ไก่ ฯลฯ ยอดอ่อนและฝักอ่อนใช้กินเป็นผักได้ เมล็ดนำมาทำเป็นเครื่องประดับหลายชนิด เช่น สายสร้อย เข็มกลัด เข็มขัด ฯลฯ เปลือกให้เส้นใยสั้นใช้ทำกระดาษได้ แต่คุณภาพไม่ดี พันธุ์ที่ปรับปรุงใหม่เรียกว่ากระถินยักษ์ มีลำต้นสูงกว่าพันธุ์เดิม ปลูกเพื่อกันลมและบังแดดให้แก่พืชที่ปลูก เช่น ชา กาแฟ และใช้ทำฟืน
ยอดกระถิน 100 กรัม ให้พลังงานต่อร่างกาย 80.7 กิโลแคลอรี่ ประกอบด้วยสารอาหารคือ
การปลูก
กระถินทนความแห้งแล้งได้ดี และเติบโตเร็ว ขยายพันธุ์โดยใช้เมล็ด
ประโยชน์ทางยา
ส่วนที่ใช้เป็นยา ดอก ราก เมล็ด
รสและสรรพคุณในตำรายาไทย
ขนาดและวิธีใช้
ใช้ถ่ายพยาธิตัวกลม ผู้ใหญ่ใช้ครั้งละ 25-50 กรัม เด็กใช้ 5-20 กรัม ต่อวัน รับประทานตอนท้องว่างในตอนเช้าเป็นเวลา 3-5 วัน
ข้อมูลทางเภสัชวิทยา
โทษ : สัตว์กระเพาะเดียวที่กินใบกระถินในปริมาณสูงจะทำให้ขนร่วง เป็นหมัน เนื่องจากมีสารพวก leucenine ซึ่งเป็นพิษ แต่ไม่มีรายงานของการเป็นพิษเนื่องจากการกินกระถินเกิดขึ้นในคน มีรายงานว่ากระถินเป็นพืชที่ดูดธาตุซีลีเนียมจากดินมาสะสมไว้ได้มาก จึงทำให้เกิดพิษเนื่องจากธาตุนี้ได้อีก
ใบกระถินป่น (Leucaena leaf meal)
เป็นวัตถุดิบอาหารที่เกษตรกรนิยมใช้มากชนิดหนึ่ง เพราะนอกจากจะหาซื้อได้ง่ายแล้วเกษตรกรยังสามารถ ผลิตได้เองอีกด้วย คุณภาพของใบกระถินป่นที่มีขายในท้องตลาด จะมีค่าของโปรตีนแตกต่างกันมากตั้งแต่ 14-30 เปอร์เซ็นต์ ขึ้นอยู่กับว่าจะมีส่วนของก้านใบและกิ่งปะปนมากน้อยแค่ไหน
คุณสมบัติ
ข้อจำกัดในการใช้
ข้อแนะนำในการใช้
ส่วนประกอบทางเคมี
ส่วนประกอบ (%) | |
ความชื้น | 10 |
โปรตีน | 20.2 |
ไขมัน | 3.5 |
เยื่อใย | 18 |
เถ้า | 8.8 |
แคลเซียม | 0.54 |
ฟอสฟอรัสใช้ประโยชน์ได้ | 0.30 |
พลังงานใช้ประโยชน์ได้(กิโลแคลอรี่/กก.) | |
ในสุกร | 1,300 |
ในสัตว์ปีก | 900 |
กรดอะมิโน (%) | |
ไลซีน | 1.10 |
เมทไธโอนีน | 0.28 |
เมทไธโอนีน + ซีสตีน | 0.63 |
ทริปโตเฟน | 0.20 |
ทรีโอนีน | 0.80 |
ไอโซลูซีน | 1.73 |
อาร์จินีน | 0.95 |
ลูซีน | 1.50 |
เฟนิลอะลานีน+ไทโรซีน | 1.80 |
ฮิสติดีน | 0.40 |
เวลีน | 1.10 |
ไกลซีน | 0.53 |
ป้ายคำ : ผักพื้นบ้าน