คำฝอย ลดไขมัน ลดความดัน บำรุงโลหิต แก้น้ำเหลืองเสีย

คำฝอยเป็นพืชล้มลุก ลำต้นเป็นเหลี่ยม ก้านใบยาว ใยรูปร่างรียาว ริมใบหยักแหลมเนื้อใบเรียบ ดอกออกรวมกัน เป็นช่อรูปร่ากลมดอกย่อยสีเหลืองค่อยๆ เปลี่ยนเป็นสีส้ม ในเมล็ดดอกคำฝอยมีน้ำมันมาก จากการค้นคว้า สารในดอกคำฝอยพบว่าแก้อาการอักเสบได้ มีฤทธิ์ฆ่าเชื้อบางตัวได้

ชื่อพื้นเมืองอื่นๆ ดอกคำ คำยอง
ชื่ออังกฤษ Safflower, False Saffron, Saffron Thistle, American Saffron
ชื่อวิทยาศาสตร์ Carthamus tinctonus Linn.
วงศ์ Compositae

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
คำฝอยเป็นพืชล้มลุก มีลักษณะเป็นพุ่ม แตกกิ่งก้านสาขามากมาย ลำต้นเป็นสัน ผิวเรียบแข็ง โคนลำต้นมีขนาดใหญ่แต่ปลายกิ่งเรียวเล็ก ใบเป็นใบเดี่ยวออกเรียงสลับกัน ไม่มีก้านใบ ลักษณะใบคล้ายรูปไข่ หรือใบหอก เป็นรูปขอบขนาน ขอบใบหยักเป็นซี่คล้ายฟันเลื่อย ปลายเป็นหนามแหลม ใบเป็นมันหนาสีเขียวเข้ม ออกดอกเป็นช่อ บริเวณปลายกิ่งประกอบด้วยดอกย่อยขนาดเล็กจำนวนมากลักษณะดอก คล้ายดอกบานชื่น กลีบดอกมีสีเหลืองเข้ม และจะเปลี่ยนเป็นสีส้มหรือสีแดง มีกลีบเลี้ยงหรือกลีบประดับเรียงตัวกันเป็นชั้นๆ รองรับดอก บริเวณปลายกลีบเลี้ยงมีหนามแหลมคม ลักษณะผลคล้ายรูปไข่ มีสีขาว เมล็ดมีลักษณะยาวรี มีเปลือกแข็งสีขาว เมื่อผลแก่แห้ง เมล็ดจะไม่แตกกระจาย พบได้มากทางภาคเหนือ

คำฝอยเป็นพืชล้มลุก สูงประมาณ 50-150 ชม. ลำต้นเป็น สันเกลี้ยง ใบเป็นใบเดี่ยวออกสลับกัน ไม่มีก้านใบ ใบหนา ขอบใบหยักเป็นซี่ฟันแหลมคม ดอกมีลักษณะคล้ายดอกบานชื่น กลีบดอกแรกๆ สีเหลือง ต่อไปเปลี่ยนเป็นสีแดงอมส้ม ดอกคำฝอยมักใช้ปนปลอมในหญ้าฝรั่น เนื่องจากมีสีและลักษณะคล้ายกัน แต่ราคาถูกกว่าหญ้าฝรั่งมาก

ประโยชน์

1. กลีบดอกใช้แต่งสีอาหารให้มีสีเหลือง-ส้ม เช่น แต่งสีข้าวหมกไก่ ยานัตถุ์ สารคารทามินเคยใช้ย้อมไหมและฝ้ายให้มีสีแดงสด สีจากดอกคำฝอยเป็นสีที่ไม่คงทน ซีดง่าย
2. นํ้ามันดอกคำฝอยที่บีบจากเมล็ด โดยไม่ใช้ความร้อนใช้เป็นอาหาร ส่วนชนิดที่บีบโดยใช้ความร้อนใช้เคลือบหนังเพื่อไม่ให้เปียกนํ้า และใช้ผสมสีทาบ้าน กากที่เหลือจากการบีบนํ้ามันใช้เป็นอาหาร ของเป็ด-ไก่ และใช้ทำปุ๋ยหมัก
3. ในตำรายาไทยดอกคำฝอยใช้เป็นยาขับเหงื่อ บำรุงโลหิต ลดไขมันในเลือด และช่วยสร้างภูมิคุ้มกันให้ร่างกาย โดยนิยมชงนํ้าดื่มเช่นเดียวกับน้ำชา นํ้ามันจากเมล็ดช่วยลดปริมาณไขมันในเลือด และช่วยป้องกันไขมันอุดตันในหลอดเลือด เนื่องจากในนํ้ามันมีกรดไลโนเลอิกซึ่งเป็นกรดไขมันชนิดไม่อิ่มตัวมีอยู่ในปริมาณสูง นอกจากนี้ยงมีฤทธิ์ช่วยลดนํ้าตาลในเลือดด้วย

วิธีเตรียมสีเหลือง-ส้มจากดอกคำฝอย
นำกลีบดอกคำฝอยแห้งมาชงกับนํ้าร้อน เหลือง-ส้ม ใช้แต่งสีอาหารที่ต้องการ

คุณค่าทางด้านอาหาร
ดอกคำฝอยเพิ่งเริ่มปลูกในประเทศไทยไม่กี่ปีมานี้ในเมล็ดคำฝอยมีน้ำมันมาก จากการค้นคว้าสารในดอกคำฝอย พบว่าแก้อักเสบมีฤทธิ์ฆ่าเชื้อได้บางชนิดในประเทศจีน ดอกคำฝอยเป็นยาเกี่ยวกับสตรีที่รู้จักกันดี ตำรับยาที่ใช้รักษาสตรีที่ประจำเดือนคั่งค้างไม่เป็นปกติ หรืออาการปวดบวม ฟกช้ำ ดำเขียว มักจะใช้ดอกคำฝอยด้วยเสมอแช่เหล้าหรือใช้วิธีตำพอก แต่มีข้อควรระวังคือ หญิงมีครรภ์ห้ามรับประทานชาดอกคำฝอยลดไขมันในเส้นเลือดโดยใช้ดอกแห้ง 2 หยิบมือ( 2.5 กรัม ) ชงน้ำร้อนครึ่งแก้งดื่มเป็นเครื่องดื่มได้

สรรพคุณ
ตามตำรายาไทย: ดอก ขับระดู บำรุงประสาท บำรุงหัวใจ บำรุงโลหิต แก้ตกเลือด แก้ดีพิการ ขับเหงื่อ ระงับประสาท แก้ไข้ในเด็ก แก้ดีซ่าน แก้ไขข้ออักเสบ แก้หวัด น้ำมูกไหล แก้โรคฮิสทีเรีย อาการ รักษาอาการบวม รักษาท้องเป็นเถาดาน ใช้เป็นยาระบาย รักษาอาการไข้หลังคลอด ระงับอาการปวดในสตรีที่รอบเดือนมาไม่เป็นปกติ เป็นยาสามัญประจำบ้าน รักษาอาการป่วยไข้ในเด็ก บำรุงคนเป็นอัมพาต ดอกเป็นยาชงใช้ดื่มร้อนๆแก้ดีซ่าน โรคไขข้ออักเสบ เป็นหวัดน้ำมูกไหล ต้มอาบเวลาออกหัด รักษาอาการคันตามผิวหนัง เกสร บำรุงโลหิตระดู ขับระดู บำรุงหัวใจ บำรุงประสาท บำรุงโลหิตและน้ำเหลืองให้ปกติ แก้ดีพิการ แก้แสบร้อนตามผิวหนัง

ตำรายาพื้นบ้านของหลายประเทศ: กล่าวว่าเนื่องจากดอกคำฝอยมีสีแดง จึงมีสรรพคุณบำบัดโรคที่เกี่ยวกับเลือด เช่น ระดู ขับเหงื่อ โดยทำเป็นยาชง ยาระบายพวกโลหิต

1. ช่วยบำรุงโลหิต บำรุงหัวใจ บำรุงประสาท ขับเหงื่อ ลดไขมันในเส้นเลือด โดยนำกลีบดอกคำฝอยชงกับน้ำร้อน ดื่มเป็นน้ำชาหรือใช้ดื่มแทนน้ำ
2. เมล็ดคำฝอยช่วยลดปริมาณไขมันในเส้นเลือด (คอเลสเตอรอล) ป้องกันการอุดตันของไขมันในหลอดเลือด และลดน้ำตาลในเลือด นอกจากนี้ยังช่วยขับเสมหะ ขับประจำเดือนและใช้เป็นยาถ่าย เพราะมีฤทธิ์เป็นยาระบายอ่อนๆ
3. บรรเทาอาการปวดมดลูกหลังการคลอด โดยตำเมล็ดดอกคำฝอยให้ละเอียด ใช้พอกบริเวณหัวหน่าว
4. น้ำมันจากเมล็ด ใช้ทารักษาโรคผิวหนัง โรคไขข้ออักเสบและแก้อาการบวม ฟกช้ำดำเขียว
5. ใช้ต้มกับน้ำเมื่อออกหัด

ส่วนที่ใช้ประกอบอาหาร
ดอก เมล็ด

วิธีใช้ในการประกอบอาหาร
กลีบดอกใช้แต่งสีอาหารให้เหลือง เช่น ข้าวหมกไก่ น้ำมันคำฝอยใช้ทำเนยเทียม

การใช้ดอกตำฝอย
วิธีใช้ ใช้ดอกคำฝอยประมาณ 1 หยิบมือ และดอกเก๊กฮวยประมาณ 10 ดอก ผสมด้วยน้ำบริสุทธิ์ประมาณ 500 ซีซี เคี่ยวงวดประมาณ 30 นาที นำมาดื่มต่างน้ำชาวันละ 2-3 ครั้ง ๆ ละ 1 ถ้วยแก้วน้ำเย็น หรือประมาณ 75-150 ซีซีกรดไลโนลิคแอซิดในดอกคำฝอยจะเข้าทำปฏิกิริยากับไขมันในเลือดและขับออกทางปัสสาวะและอุจจาระ

บุคคลที่มีไขมันในเลือดสูงกว่าปกติควรรับประทานติดต่อกันสัก 3-7 วัน ไขมันจะลดลงเป็นปกติทันที หากต้องการให้มีรสดีขึ้นไม่ขื่นหรือเฝื่อน ควรผสมน้ำตาลทรายขาวประมาณ 2-3 ช้อนชาต่อน้ำ 1 ถ้วยแก้ว นอกจากนี้ ดอกเก๊กฮวยจะช่วยให้ปอดและหลอดลมแข็งแรง ระบบการหายใจสะดวกยิ่งขึ้น และช่วยกระตุ้นให้ไตทำงานตามปกติ เหมาะสำหรับผู้สูงอายุที่มีวัย 50 ปีขึ้นไป

ข้อสังเกต / ข้อควรระวัง

1. สีส้มอมแดงที่ได้จากกลีบดอกคำฝอยที่นำมาทำเครื่องสำอาง และใช้ย้อมผ้า สีจะซีดง่าย ไม่คงทน
2. น้ำมันจากเมล็ดที่สกัดโดยผ่านความร้อน ใช้ผสมสีทาบ้าน น้ำมันชักเงา น้ำมันซักแห้ง สบู่ และใช้เคลือบหนังเพื่อไม่ให้เปียกหนาม ส่วนกากที่เหลือจากการสกัดน้ำมัน ใช้เป็นอาหารเลี้ยงสัตว์ และทำปุ๋ย

สารสำคัญที่พบ
กลีบดอกคำฝอยประกอบด้วยสารสำคัญ คือ แซฟฟลาวเวอร์เยลโลว์ ( Safflower yellow) ซึ่งเป็นสารสีเหลือง ส่วนที่เป็นสารสีแดงคือ คาร์ทามิน ( Carthamin) ในเมล็ดมีน้ำมันซึ่งประกอบด้วยกรดไขมันที่สำคัญ คือ กรดไลโนเลอิค ( Linoleic acid) ซึ่งเป็นกรดไขมันชนิดไม่อิ่มตัวและมีในปริมาณสูง นอกจากนี้ยังมีกรดปาล์มมิติก (Palmitic) กรดเมอริสติค ( Myristic acid)

การปลูก
เป็นพืชที่ปลูกได้ทางภาคเหนือของประเทศไทย มีการปลูกที่จังหวัดเชียงใหม่เชียงราย ปลูกโดยใช้เมล็ดในฤดูใน หรือต้นฤดูหนาว วิธีปลูกให้ไถพรวนดินก่อนและขุดหลุมปลูกหลุมละ 3 เมล็ด พองอกดีแล้วถอนต้นที่ไม่แข็งแรงออกให้เหลือหลุมละ 1 – 2 ต้นควรดูแลอย่าให้น้ำขัง กำจัดวัชพืช และศัตรูพืชเป็นประจำ

น้ำดอกคำฝอย
ส่วนผสม

• ดอกคำฝอยแห้ง 2-5 กรัม ( 1หยิบมือ )
• น้ำเดือด 150 กรัม ( 1ถ้วยกาแฟ )

วิธีทำ

1. เอาดอกคำฝอยใส่ในถ้วยกาแฟ เทน้ำร้อนลงไป
2. เอาช้อนกาแฟชงให้เข้ากับน้ำร้อน จนกระทั่งน้ำเป็นสีแดงปนน้ำตาล สีจะเข้มแล้วจิบดื่มช้าๆ

ประโยชน์ที่ร่างกายจะได้รับ
คุณค่าทางยา:: ลดไขมันในเส้นเลือด ลดความดันโลหิตสูง ช่วยขับเหงื่อ ช่วยระบายอ่อนๆคนจีนใช้รักษาโรคหัวใจและหลอดเลือด