จำปาดะ ขนุนถิ่นใต้ ผลไม้ไม่ธรรมดา

จำปาดะเป็นไม้ผลยืนต้นขนาดใหญ่ถึงใหญ่มากปลูกได้ทุกพื้นที่ของประเทศเจริญเติบโตได้ดีในเขตภาคใต้ที่มีฝนตกชุก ดินดำร่วน เนื้อดินลึก มีอินทรีย์วัตถุมาก ระบายน้ำและอากาศถ่ายเทดีไม่ทนต่อสภาพน้ำขังค้างนาน เป็นพืชสกุลเดียวกันกับขนุนซึ่งสามารถทาบกิ่งหรือเปลี่ยนยอดไปมาซึ่งกันและกันได้

ชื่อวิทยาศาสตร์ Artocarpus integer Merr.
วงศ์ MORACEAE
ชื่อสามัญ Champedak

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

• ลำต้น : สูงประมาณ 20 ม. เปลือกสีน้ำตาลปนเทา ออกผลตามลำต้นและกิ่ง ไม้ยืนต้นขนาดกลาง ต้นทรงพุ่ม เป็นพืชที่อยู่ในตระกูลเดียวกันกับขนุน
• ใบ : มีลักษณะเป็นรูปไข่ สีเขียวเป็นมัน มีขนเล็กๆ สีน้ำตาลบนใบ ขนาดของใบ 5-12×2.5-12 ซม. ใบเดียวคล้ายใบขนุน ปลายใบแหลมมน โคนใบมน ใบสากมือ
• ดอก : ดอกตัวผู้เป็นทรงกระบอก คล้ายดอกขนุน ขนาด 3.5 ซม. x 2.5-12 ซม. ก้านดกิตัวผู้ยาว 3-6 ซม. เกสรตัวเมียมีขนาด 1.5 ซม.
• ผล : ผลอ่อนมีสีน้ำตาลปนเหลือง รูปทรงกระบอก ขนาด 20-35 ซม. x 15 ซม. และสุกมีกลิ่นหอมรุนแรง ออกผลกลุ่มตามต้น แต่ละต้นจะมีก้านผลร่วมกัน ผลดกมากกว่าขนุน ผลสุกจะส่งกลิ่นหอมฉุนเนื่องจากมีสารประกอบพวก อัลดีไฮด์ เนื้อในสีแดงเข้มและสีเหลือง มีรสหวาน เนื้อหุ้มเมล็ดค่อนข้างแฉะ

จำปาดะมีกลิ่นจัดมากจึงกลายเป็นตัวล่อให้แมลงวันผลไม้และแมลงวันทองเข้าหา วิธีป้องกันต้องห่อผลด้วยทางมะพร้าวหรือถุงปุ๋ยเมื่อผลใกล้สุกเท่านั้น

ประโยชน์ทางยา
สรรพคุณเสมอ ขนุน คือ ผลอ่อน ช่วยฝาดสมาน แก้ท้องเสีย เนื้อผลสุก บำรุงกำลัง ระบายอ่อน เม็ด ช่วยขับน้ำนม ในสตรีหลังคลอด บำรุงร่างกาย

จำปาดะ มีเส้นใยแบบละลายน้ำ ซึ่งเป็นเส้นใยที่สามารถขับไขมันและสารพิษออกจากร่างกาย นอกจากนี้ยังมีเบต้าแคโรทีนและน้ำตาลสูง เนื้อผลอ่อน ช่วยฝาดสมาน แก้ท้องเสีย เนื้อผลสุก บำรุงกำลัง เป็นยาระบายอ่อน ๆ เมล็ดช่วยขับน้ำนมในสตรีหลังคลอด และบำรุงร่างกาย

สายพันธุ์
จำปาดะขนุน :
เนื้อนิ่มเหลว สุกงอมแล้วรสหวานเข้มกลิ่นจัด ยวงมักไม่เต็มผล (ผลแป้ว) แกะยวงจากเปลือกค่อนข้างยาก ติดผลตลอดปีแบบไม่มีรุ่น ขนาดผลโตกว่าจำปาดะบ้าน
จำปาดะบ้าน :
ขนาดต้นใหญ่กว่าขนุนจำปาดะ ออกดอกช่วงหน้าแล้งและติดผลปีละรุ่น มียวงเต็มผลหรือไม่แป้ว ติดผลดกมากบางครั้งติดผลเต็มรอบลำต้น เปลือกหนาแต่ฉีกหรือแกะจากยวงได้ง่าย รสหวาจัดกลิ่นแรง เนื้อเหลว เมล็ดกลมและต้มสุกแล้วรับประทานอร่อยกว่าจำปาดะขนุน
ทั้งสองสายพันธุ์ยังแยกเป็นพันธุ์มีเมล็ดและพันธุ์ไร้เมล็ดด้วย

พันธุ์
พันธุ์สายน้ำผึ้ง/ พันธุ์ยุมทอง

การขยายพันธุ์
การเสียบยอด/ การทาบกิ่ง/ การติดตา

การปลูก
การปลูกจำปาดะระยปลูก คือ 8×8 ม. 9×9 ม. และ 10×10 ม. หลุมปลูกขนาด 1x1x1 เมตร รองก้นหลุมด้วยปุ๋ยร็อกฟอสเฟต (0-3-0) ประมาณ 300-500 ก. แล้วใส่ปุ๋ยคอกปุ๋ยหมักผสมคลุกเคล้ากับดินบน หลังจากนั้นทิ้งไว้ประมาณ 3-4 สัปดาห์ จึงจะนำต้นพันธุ์มาปลูกได้

การตัดแต่งและควบคุมทรงพุ่ม
ควรมีการตัดแต่งกิ่งอย่างประณีตตั้งแต่ในช่วงเล็กๆ อยู่ จนถึงต้นที่ให้ผลผลิตแล้ว โดดยอาจทำการตัดแต่งกิ่งเล็กออกบ้าง หรือกิ่งแห้งตาย เป็นโรค ให้กระจายทั่วทั้งพุ่ม เพื่อให้แสงส่องผ่านเข้าในพุ่มได้ประมาณ 30-40%

การให้ปุ๋ย
ปุ๋ยที่ใช้ควรจะเป็นปุ๋ยเพื่อช่วยบำรุงดิน เป็นปุ๋ยผสมระหว่างปุ๋ยอินทรีย์กับปุ๋ยอนินทรีย์ ซึ่งดินสามารถอุ้มน้ำทำให้รากดูดสารอาหารได้ดีหลังจากที่ปลูกลงดินจนถึงให้ผลผลิตครั้งแรกได้ใช้เวลา ประมาณ 5-6 ปี และก่อนจะเก็บผลสองเดือนให้ใส่ปุ๋ย รอบรอบรัศมีโคนต้น เพื่อบำรุงผลผลิตให้มีคุณภาพดี

การให้น้ำ
จำปาดะที่ปลูกใหม่ระยะ 1 เดือน ถ้าฝนไม่ตกควรรดน้ำทุกวันให่ชุ่มอยู่เสมอ หลังจากนั้นอาจห่างออกไป 2-3 วัน/ครั้ง หากพิจารณาว่าเห็นว่าต้นจำปาดะตั้งตัวได้แล้ว อาจจะเว้นระยะการรดน้ำห่างออกไป คือ 5-7 วัน/ครั้ง ให้น้ำเช่นนี้จนกว่าจำปาดะที่ปลูกอายุได้ 1 ปีขึ้นไปจึงจะปลอดภัย หลังจากนั้นปล่อยตามธรรมชาติ ในฤดูแล้งควรช่วยให้น้ำบ้าง