ตะบูนดำ ไม้ป่าชายเลน

ตะบูนดำ เป็นไม้ป่าชายเลนที่พบมากในที่ดินเลนแข็งน้ำท่วมถึงเล็กน้อย ขึ้นได้ดีในดินที่เป็นกรด รากหายใจ (pneumatophore) เป็นส่วนสำคัญที่ทำให้ไม้ตะบูนดำดำรงชีวิตอยู่ในเขตที่น้ำท่วมถึงเป็นเวลานานได้ ต้นสีดำแดงถึงดำ ใบยาวเข้มเป็นรูปใบพาย ออกดอกเป็นช่อมีกลิ่นหอมเย็น และกลิ่นของดอกจะหอมมากขึ้นในเวลาเย็นถึงค่ำ ผลสีเขียว ไม่ใหญ่นัก พันธุ์ไม้ชนิดนี้ใช้ทำเฟอร์นิเจอร์ได้ดีมาก ตัวต้นใช้ทำพื้นกระดานได้ดี เป็นไม้เนื้อแข็ง ลักษณะเด่นของไม้ชนิดนี้คือ มีรากหายใจ (pneumatophore) กลมบ้างแบนบ้างแล้วแต่สภาพของดินเลน โคนต้นมีพูพอน ต้นเล็ก สภาพลำต้นจะแตกต่างไปบ้าง คือ เปลือกเรียบ สีออกดำแดง มีร่องสีขาวเป็นทางยาวตามลำต้น เป็นไม้ผลัดใบชนิดหนึ่งของไม้ป่าชายเลน ลำต้นมักเป็นโพรงเมื่อต้นแก่

ชื่อที่เรียก : ตะบูนดำ
ชื่อวิทยาศาสตร์ Xylocarpus moluccensis
วงศ์ Meliaceae
ชื่ออื่น ๆ : ตะบูน, ตะบัน (กลาง, ใต้)

ลักษณะ
ตะบูนดำเป็นไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ สูง 20-35 เมตร ผลัดใบ ลำต้นเปลาตรง โคนต้นมีพูพอนเล็กน้อย เรือนยอดเป็นพุ่มกลม เป็นไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ สูง 20-35 เมตร ผลัดใบ ลำต้นเปลาตรง โคนต้นมีพูพอนเล็กน้อย เรือนยอดเป็นพุ่มกลม เปลือกขรุขระ สีน้ำตาลเข้ม แตกเป็นร่องตามยาว ต้นแก่เปลือกลอกเป็นแถบแคบๆ เปลือกหนาประมาณ 0.3-0.5 เซนติเมตร เนื้อไม้สีน้ำตาล มีรากหายใจ รูปคล้ายกรวยคว่ำ กลม หรือแบน ปลายมน ยาว 20-40 เซนติเมตร จากผิวดิน

• ใบ เป็นใบประกอบแบบขนนกชั้นเดียว ไม่มีใบยอด เรียงสลับ ใบย่อย 1-3 คู่ เรียงตรงข้าม แผ่นใบ รูปรี ถึงรูปขอบขนานแกมรี ขนาด 2-6 X 5-15 เซนติเมตร ปลายใบมน ฐานในแหลม ผิวใบเป็นมัน สีเขียวเข้ม และจะเปลี่ยนเป็นสีส้มอมเหลืองทั้งต้น ก่อนที่จะร่วงหล่น ก้านใบย่อยสั้นมาก
• ดอก ออกตามง่ามใบ เป็นแบบช่อแยกแขนง ช่อดอกยาว 7-17 เซนติเมตร ประกอบด้วยดอกจำนวนมาก กลีบเลี้ยง 4 กลีบ แต่ละกลีบยาว 1-1.5 เซนติเมตร กลีบดอก 4 กลีบ ไม่ติดกัน รูปขอบขนาน ยาว 0.4-0.8 เซนติเมตร สีขาวครีม เกสรเพศผู้ 8 อัน ออกดอกพร้อมๆ กับแตกใบใหม่ ประมาณเดือนกุมภาพันธ์-มีนาคม
• ผล ค่อนข้างกลม มีร่องเล็กน้อย สีเขียว ขนาดเส้นผ่าคูนยกลาง 7-12 เซนติเมตร มี 7-11 เมล็ด ลักษณะโค้งนูนหนึ่งด้าน กว้าง 4-6 เซนติเมตร ผลแก่ประมาณเดือนสิงหาคม-ตุลาคม

ขื้นกระจายในบริเวณทื่เป็นดินเลนค่อนข้างแข็ง เนื้อไม้มีสีและลวดลายสวยงาม ใช้ตกแต่ง ทำเฟอร์นิเจอร์ และก่อสร้างได้

นิเวศวิทยา พบตามป่าชายเลนในที่ดินเลนแข็ง น้ำท่วมถึงเล็กน้อย ตะบูนดำขึ้นได้ดีในดินที่เป็นกรด รากหายใจ เป็นส่วนสำคัญที่ทำให้ ไม้ตะบูนดำ ดำรงชีวิตอยูในเขตที่น้ำท่วมถึงเป็นเวลานาน
การใช้ประโยชน์ด้านสมุนไพร ผล ต้มน้ำดื่มแก้ท้องเสีย แก้บิด แก้อหิวาห์ ตากแห้งและเผาไฟกับเห็ดพังกา เผากับน้ำมันมะพร้าว เป็นยาแก้มะเร็งผิวหนัง ถ้าผสมเปลือกพังกาจะทำให้แผลมะเร็งยุบตัวเร็ว เปลือก ต้มน้ำดื่มรักษาแผลภายใน ต้มตำให้ละเอียดพอกแผลสด

แหล่งข้อมูล
– หนังสือพรรณไม้ในป่าชายเลน สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ กระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี. 2549.
– วัลลิ์รุกขบุปผชาติ ตามรอยพระบาทบรมราชกุมารี โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชฯ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลศรีวิชัย