ผักชีล้อม ผักชีน้ำกลิ่นหอมฉุน รสร้อนแรง

ผักชีล้อมเป็นพืชมีกลิ่มหอมฉุน รสร้อนแรง เผ็ดอมขมเล็กน้อย จัดเป็นพืชปรุงรส หรือเครื่องเทศ โดยชื่อ fennel มาจากรากศัพท์ละตินว่า fenum อันเป็นศัพท์ที่ใช้บรรยายกลิ่นที่หอมหวาน เรากินผักชีล้อมได้ทั้งต้น เริ่มจากตรงส่วนโคนต้นสีขาว เวลาเลือกจึงต้องเลือกแบบโคนอวบอ้วนซึ่งจะมีเนื้อและฉ่ำหวานกว่าหัวแบนๆ นอกจากนี้ ใบอ่อนและเมล็ดก็ใช้ทำอาหารและให้ประโยชน์ทางยาด้วย

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Oenanthe javanica (Bl.) DC.
ชื่อวงศ์ : APIACEAE (UMBELLIFERAE)
ชื่ออื่นๆ : จีอ้อ ผักอัน ผักอันอ้น

ผักชีล้อมเป็นพืชล้มลุกเลื้อย อายุหลายฤดู ทุกส่วนของลำต้นกลวง อวบน้ำ ใบเป็นใบประกอบใบย่อยคล้ายผักชีแต่ใหญ่กว่าคลายรูปหอก ขอบใบหยักฟันเลื่อยหยาบๆ ดอกสีขาว ออกดอกเป็นช่อแบบรวม มีก้านชูดอกยาว ผลแห้งแตกรูปไข่ ทุกส่วนนั้นมีกลิ่นหอมฉุน รสร้อนแรง

ลักษณะ :
พืชล้มลุกโผล่เหนือน้ำหรือทอดเลื้อยตามผิวดิน สูง 10 100 ซม. ต้นกลวงผิวภายนอกเป็นร่อง ใบ เป็นใบประกอบแบบขนนก 1 3 ชั้น ใบย่อยรูปรีแคบหรือรูปไข่ กว้าง 0.2 3.5 ซม. ยาว 0.8 6 ซม. โคนใบเบี้ยว ปลายแหลม ขอบใบจักฟันเลื่อย ดอก ขนาดเล็กสีขาวออกเป็นช่อซี่ร่ม ดอกย่อยขนาดเล็ก กลีบเลี้ยง 5 กลีบ เกสรเพศผู้ 5 อัน ผล เดี่ยวแบบ ผลแห้งแก่แล้วแตกเป็นสองส่วน รูปค่อนข้างกลมเป็นสัน ขนาด 2 3 ซม. และมีก้านเกสรเพศเมียที่ไม่หลุดร่วง ยาว 1 3 มม.
ชอบขึ้นในที่น้ำท่วม หรือขึ้นในน้ำ หรือที่ชื้นแฉะ ส่วนลำต้นและใบขึ้นเหนือพ้นน้ำถ้าขึ้นบริเวณน้ำ
การขยายพันธุ์ เพาะเมล็ด แยกไหล ปักชำ

ก่อนถึงปัจจุบันที่เป็นที่รู้จักแพร่หลายทั่วโลก เมื่อดั้งเดิม ผักชีล้อมเป็นพืช ประจำท้องถิ่นแถบเมดิเตอร์เรเนียน เป็นพืชที่ให้น้ำมันระเหย มีกล่าวไว้ในนิทานปรัมปรากรีก และนิทานพื้นบ้านอิตาเลียน มีเรื่องเล่าว่าสตรีชาวโรมันนิยมรับประทานผักชีล้อมเพื่อลดความอ้วน และเชื่อกันว่าผักชีล้อมช่วยเสริมความแข็งแกร่งและความกล้าหาญ ทำให้มีชีวิตยืนยาว เชื่อกันด้วยว่างูกินผักชีล้อมเพื่อช่วยให้ลอกคราบ และในสมัยกลางก็มีการห้อยผักชีล้อมไว้เหนือประตูเพื่อขับวิญญาณชั่วร้าย และเชื่อว่าช่วยรักษาโรคตาและรักษาสายตาด้วย

เมนูประกอบผักชีล้อมมี อาทิ ทานเป็นผักสด โดยหั่นบางๆ ใส่ในสลัดผัก หรือแช่ให้เย็นจัดไว้แกล้มกับเนื้อย่าง ปลา หรืออาหารทะเล เพื่อดับกลิ่นคาว และกินคู่กับอาหารที่มันมาก เพื่อให้ไม่เลี่ยนและย่อยง่าย หรือยอดอ่อนรับประทานเป็นผักสดร่วมกับน้ำพริก ส้มตำ ลาบ ยำ หรือกินแบบทำให้สุก เช่น ย่าง อบ ทอด หรือทำซุป ต้ม ตุ๋น หรือลวกเป็นเครื่องเคียง หรือนำไปตกแต่งโรยบนอาหารเช่นเดียวกับผักชี และยังใช้ทำผักดองแบบเกาหลีที่เรียกว่ากิมจิ

นอกจากความเชื่อโบราณของตะวันตก สรรพคุณจริงแท้ของผักชีล้อมคือเป็นผักที่ให้แคลเซียมสูง มีประโยชน์ต่อการทำงานของกล้ามเนื้อ กระดูกและฟัน ทั้งยังบำรุงปอด แก้ไอ แก้หอบ แก้อาการหายใจติดขัด คลื่นเหียนอาเจียน ช่วยย่อยอาหาร บรรเทาอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ ขับลม แก้ธาตุพิการ ช่วยเจริญอาหาร และยังแก้โรคน้ำเหลืองเสีย เป็นส่วนผสมในตำรับยาอาบ-อบสมุนไพร เพื่อรักษาเหน็บชา ขับเหงื่อ

คุณค่าอาหารของผักชีล้อมแยกได้ดังนี้ ในปริมาณ 100 กรัม ประกอบด้วย

• โปรตีน 15.80 กรัม
• ไขมัน 14.87 กรัม
• คาร์โบไฮเดรต 52.29 กรัม
• เส้นใย 39.80 กรัม
• แคลเซียม 1,196 มิลลิกรัม
• เหล็ก 18.54 มิลลิกรัม
• เบต้า-แคโรทีน 2,498 ไมโครกรัม
• ไทอะมิน 0.01 มิลลิกรัม
• ไรโบฟลาวิน 0.35 มิลลิกรัม
• ไนอะซิน 6.05 มิลลิกรัม
• วิตามินเอ 135 IU.
• วิตามินซี 21 มิลลิกรัม
• วิตามินบี 6 0.47 มิลลิกรัม
• วิตามินอี 6.60 มิลลิกรัม

ประโยชน์ทางยา
ทั้งต้นใช้เป็นสมุนไพรผสมในตำรับยารักษาอาการเหน็บชา ขับเหงื่อแก้น้ำเหลืองเสีย
ผล สรรพคุณ ขับลม แก้ธาตุพิการแก้หอบหืด ไอ คลื่นไส้อาเจียน
ประโยชน์ทางอาหาร
ส่วนที่เป็นผัก/ฤดูกาล ยอดอ่อนเป็นผัก ยอดอ่อนออกตลอดปี
การปรุงอาหาร
ยอดอ่อนของผักชีล้อม รับประทานเป็นผักสดแกล้มกับน้ำพริก ส้มตำ ลาบ และยำ