ยางพลวง ไม้พื้นเมืองถิ่นอีสาน

ต้นกุงหรือพลวง หรือยางพลวง หรือยางกุง ไม้พื้นเมืองถิ่นอีสาน ที่เริ่มจะสูญหายในไม่ช้า ใบใช้ทำหลังคา ฝากั้นห้อง ลำต้นใช้ทำจันทัน ขื่อ แป เป็นไม้เนื้อแข็ง ใช้ทำโครงสร้างบ้านเรือน

ชื่อวิทยาศาสตร์ Dipterocarpus tuberculatus Roxb.
ชื่อวงศ์ DIPTEROCARPACEAE
ชื่ออื่น กุง เกาะสะแต้ว สะเติ่ง คลง คลอง คลุ้ง ควง ตะล่าอ่ออาขว่า ล่าเทอะ ตึง ตึงขาว ยาง พลอง แลเท้า สาละออง

ลักษณะ

• ไม้ต้นผลัดใบขนาดกลางถึงใหญ่ สูงได้ถึง 40 ม. ลำต้นเปลาตรง เปลือกต้นหนาแตกเป็นร่องลึก สีเทา เปลือกชั้นในสีน้ำตาลอมแดง หูใบเกลี้ยง กิ่งอ่อนอวบมีรอยแผลใบเห็นชัดเจน
• ใบ เดี่ยว รูปไข่ ขนาดใหญ่ ปลายใบมนกว้าง โคนใบหยักเว้าลึก ขอบใบเรียบหรือเป็นคลื่น แผ่นใบหนา เกลี้ยง ใบอ่อนสีน้ำตาลแกมแดง กาบหุ้มยอดอ่อนมีขนสั้นๆ สีเทา
• ดอก ออกเป็นช่อเดี่ยวๆ ตามซอกใบและเหนือรอยแผลใบใกล้ปลายกิ่ง สีม่วงแดงถึงชมพู กลีบเลี้ยง โคนเชื่อมกันเป็นรูปถ้วย มีสันตามยาวตื้นๆ กลีบดอก มี 5 กลีบ เรียงเวียนสลับคล้ายกังหัน
• ผล เดี่ยว มีปีกรูปกรวยที่ เปลือกผลติดแน่นกับเมล็ด ผลรูปไข่กลับกว้างถึงค่อนข้างกลม ส่วนที่ติดกับปีกเป็นพู มี 5 พู ชัดเจน ปีกยาว มี 2 ปีก ยาวประมาณ 10-15 ซม. ปีกสั้น มี 3 ปีก ยาวไม่เกินครึ่งหนึ่งของตัวผล มีเส้นปีกตามยาว 3 เส้น
• ออกดอก เดือน ธ.ค.-เม.ย. ผล เป็นรูปกรวย มีสันด้านข้างผล 5 สัน และพองโตเป็นติ่ง 5 ติ่งตรงที่ติดกับโคนปีก มีปีกยาว 2 ปีก ยาว 10-15 ซ.ม. มีเส้นปีกตามยาว 3 เส้น ผลแก่ ประมาณ ม.ค. – พ.ค.

สภาพนิเวศ พบขึ้นในประเทศพม่า ไทย ลาว กัมพูชา และเวียดนาม ในประเทศไทยพบมากทางภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคกลาง และภาคตะวันออก ชอบขึ้นตามที่ลาดต่ำใกล้ชายห้วย หรือใกล้ที่ชุ่มชื้น ที่ระดับความสูง 100-1,000 เมตร จากระดับน้ำทะเล

สถานภาพ ไม้หวงห้ามธรรมดาประเภท ก.

การใช้ประโยชน์ทางด้านสมุนไพร
น้ำมันใช้ทาแผลภายนอก โดยผสมกับมหาหิงคุ์ และน้ำมันมะพร้าวก็ได้ ใบ เผาให้เป็นเถ้าผสมกับน้ำปูนใส แก้บิดและถ่ายเป็นมูกเลือก ราก นำมาต้มแล้วดื่มแก้ตับอักเสบ

การใช้ประโยชน์ทางด้านอื่นๆ
ชันใช้ทาไม้ ยาเรือ หรือ ยาเครื่องจักสาน ทำไต้ ใบแห้งใช้มุงหลังคา ฝากั้นห้อง คลุมผิวดิน ปลูกผัก ปลูกสตรอเบอร์รี่ ใบสด ใช้ห่อของแทนถุงพลาสติก
ไม้ใช้ในการก่อสร้างอาคารบ้านเรือน ทางภาคเหนือนิยมใช้ใบแก่ มุงหลังคาและทำฝากระท่อม และใช้รองผลสตรอเบอรี่ไม่ให้ติดดิน เน่าเสีย หรือผิวไม่สวย