สระพวง จากสระแม่ส่งน้ำต่อไปยังสระลูกสระหลาน

สระพวง เป็นชุดสระน้ำ ที่มีสระแม่ สระลูก สระหลาน ต่างขนาดกัน ไล่เรียงกันไปเป็นขั้นๆ แต่เชื่อมต่อกัน โดยอาศัยหลักการน้ำไหลจากที่สูงลงที่ต่ำ เพื่อกักเก็บน้ำและกระจายน้ำไปสู่พื้นที่เกษตรใกล้หมู่บ้าน เหมาะกับพื้นที่เกษตรในเขตที่ไม่มีระบบชลประทาน ช่วยกักเก็บน้ำไว้ใช้ในหน้าแล้ง

“สระพวง แนวทางการบริหารจัดการน้ำซึ่งเหมาะกับพื้นที่สูง ริเริ่มจากสระแม่ แล้วส่งน้ำต่อไปยังสระลูกสระหลาน เพื่อพาน้ำเข้าใกล้พื้นที่ชุมชนมากขึ้น
วิธีขุดสระพวงน่าจะเหมาะกับพื้นที่เกษตรของเมืองไทยที่ไม่มีการชลประทาน โดยเฉพาะในกรณีที่เราต้องการจะเปลี่ยนจากการมุ่งสร้างความร่ำรวยด้วยการปลูกพืชเชิงเดี่ยวมาเป็นเกษตรกรรมแบบผสมผสานตามหลักการของทฤษฎีใหม่ หลักการนี้มีสระน้ำเป็นหัวใจของพื้นที่ซึ่งที่สูงหรือโคก หนองน้ำและทุ่งนา

ทั้งที่การสร้างระบบสระพวงใช้ได้ผลดีในต่างประเทศมานาน แต่เมืองไทยยังไม่ทำเพราะเกษตรกรยังมองไม่เห็นความสำคัญของการร่วมมือกันขุดสระจำนวนมากไว้ หรือไม่ก็กลัวเสียพื้นที่สำหรับใช้ในการเพาะปลูก ด้วยเหตุนี้รัฐบาลจึงควรเป็นผู้นำในการทำโครงการนำร่องให้เกษตรกรเห็นเป็นตัวอย่าง หากไม่แน่ใจว่าจะทำอย่างไร ควรส่งข้าราชการไปดูระบบของชาวอินเดีย การไปดูงานในอินเดียคงไม่ต้องใช้งบประมาณมากมายเช่นเดียวกับการส่งข้าราชการครั้งละหลายสิบคนไปดูงานในญี่ปุ่น ยุโรป และอเมริกา ทั้งนี้เพราะไม่น่าจะมีใครอยากไปดูงานในท้องถิ่นกันดารของอินเดีย แน่ละ การเกี่ยวน้ำฝนมาเก็บไว้ในสระย่อมจะไม่เพียงพอต่อความต้องการหากการใช้ไม่ถูกปรับเปลี่ยนไปให้เหมาะสมด้วย ระบบสระพวงจะไม่สามารถเก็บน้ำฝนไว้ได้มากพอหากชาวนาพากันสูบน้ำออกมาทำนาในฤดูแล้งกันอย่างกว้างขวางดังเช่นในปัจจุบัน แต่แทนที่จะทำนา ถ้าพวกเขาหันมาปลูกพืชที่ใช้น้ำน้อยกว่าข้าว โอกาสที่พวกเขาจะมีน้ำพอใช้เป็นไปได้สูงมาก ตามแนวทฤษฎีใหม่ พืชส่วนหนึ่งปลูกไว้เพื่อใช้ในครอบครัว เกษตรกรจะผลิตมากกว่านั้นหากมีแรงจูงใจจากกำไรของการขายผลผลิต

เนื่องจากมีความต้องการน้ำด้านอื่นๆ มากขึ้นโดยเฉพาะพื้นที่อยู่อาศัย นโยบายจึง ต้องการลดพื้นที่นา และข้อจํากัดด้านแรงงานในการดูแลจัดการน้ำในแปลง จําต้องมีการปรับปรุงการจัดการน้ำในอ่างพวง อีกแนวคิดต้องการเพิ่มความจุเก็บกักน้ำ โดยการเสริมคัน เพิ่มสารใยสังเคราะห์เพื่อลดการซึมของน้ำ การวางท่อเชื่อมระหว่างอ่างเก็บกักน้ำ แทนระบบคูเพื่อลดความสญเสียน้ำระหว่างทาง
การปรับปรุงแปลงนามีระบบท่อน้ำเข้าและออกเพื่อดูแลได้ดีขึ้น บางพื้นที่ที่อยู่ใกล้ เขตเมือง การปรับปรงพื้นที่อย่างโดยการถมที่ ปรับเป็นพื้นทเพี่ออยู่อาศัยสามารถนำน้ำที่เหลือใช้ในชีวิตประจำวัน นำมาใช้ในกิจกรรมทางการเกษตรได้อีกด้วย

แนวทางการสร้างสระพวงแบ่งเป็น 3 ส่วน คือสระแม่ 1 สระ เป็นสระขนาดใหญ่ใช้พื้นที่ 2 ไร่ เพื่อดึงน้ำจากฝายมากักเก็บไว้ โดยเก็บน้ำได้ 8,500 ลูกบาศก์เมตร(ลบ.ม.) หลังจากนั้นจะกระจายน้ำไปยัง สระลูก ที่ขุดไว้ 1 สระ เก็บน้ำได้ 4,600 ลบ.ม. และ สระหลาน 3 สระ ตามลำดับความสูงของพื้นที่ เก็บน้ำได้รวม 1,500 ลบ.ม. ซึ่งขณะนี้ขุดสระแม่ 1 สระ และสระลูก 1 สระ เสร็จแล้ว

สระพวงเป็นแหล่งกักเก็บน้ำฝน เพื่อช่วยแก้ปัญหาน้ำแล้งได้ในระยะยาว ทรัพยากรน้ำมีคุณค่าต่อการดำรงชีวิต จึงน้อมนำแนวพระราชดำริด้านการบริหารจัดการน้ำของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว มาเป็นแนวปฏิบัติอย่างจริงจังและต่อเนื่อง เพื่อส่งเสริมให้ชุมชนบริหารจัดการน้ำอย่างเป็นระบบ