ส้มเช้ง ส้มรสจัด เปลือกบาง

ส้มเช้งเป็นไม้ผลยืนต้นอายุนานหลายสิบปี ทรงพุ่มขนาดกลาง ไม่ผลัดใบ ปลูกได้ทุกภาค ทุกพื้นที่ และทุกฤดูกาล ชอบดินดำร่วนปนทราย มีอินทรียวัตถุมาก ระบายน้ำดี ไม่ทนต่อสภาพน้ำท่วมขังค้างนาน
ชื่อสามัญ Sweeet Orange
ชื่อวิทยาศาสตร์ Euphorbia neriifolia
ชื่อวงศ์ RUTACEAE
ชื่ออื่นๆ ส้มตรา ส้มกา ส้มเกลี้ยง

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ส้มเช้งเป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางลักษณะทรงพุ่มแน่นทึบ กิ่งแก่สีเขียวเข้ม ใบสีเขียวรูปรีปลายแหลมโคนสอบแคบกลางใบแผ่กว้าง ขอบเรียบขนาน ดอกขนาดเล็กสีขาว ผล- ลักษณะกลมสูง ฐานผลเว้าเล็กน้อย ปลายผลเป็นร่องหรือสาแหรก จากขั้วผลจนถึงปลายผล ผิวผลขรุขระมีตุ่มน้ำมันขนาดเล็กละเอียดมองไม่แด่นชัด ผิวผลมีสีเขียวอมเหลือง เปลือกส้มเกลี้ยงลอกออกจากเนื้อได้ง่าย ถุงน้ำหวานมีขนาดเล็กอวบน้ำเนื้อแน่น มีสีเหลืองอ่อน เมล็ดมีขนาดกลางบาง แบน ลีบ แต่เมล็ดที่สมบูรณ์จะมีรูปทรงยาว

• ส้มเช้งเป็นไม้กึ่งเมืองร้อนชอบแสงแดดรำไรหรือ 50 เปอร์เซ็นต์ โดยปลูกแซมแทรกในไม้ผลขนาดใหญ่อย่างอื่น เช่น มะพร้าว ทุเรียน ถ้ามีกล้วยยืนเคียงข้างจะดีมาก
• มีระบบรากลอยค่อนข้างอ่อนแอจึงไม่ควรตัดแต่งรากหรือกระทำการใดๆที่กระทบกระเทือนต่อราก การลอกเลนก้นร่องหรือการใส่อินทรีย์วัตถุคลุมโคนต้นเพื่อล่อรากควบคู่กับให้ฮอร์โมนบำรุงรากบ้างเป็นครั้งคราวจะช่วยให้ระบบรากดี
• ชื่ออื่นที่เรียกกัน ได้แก่ ส้มตรา ส้มกา ส้มเกลี้ยง มีเปลือกหนาติดเนื้อต้องใช้มีดปอกเปลือกเหมือนส้มโอ
  ให้ผลผลิตเมื่ออายุ 2-3 ปีหลังปลูกขึ้นอยู่กับการปฏิบัติบำรุง ให้ผลผลิตเต็มที่เมื่ออายุ 5-8 ปี
  ช่วงพักต้นต้องการน้ำพอหน้าดินชื้น ช่วงออกดอกติดผลต้องการน้ำมากสม่ำเสมอ
• เก็บเกี่ยวเมื่อสีเปลือกผลเริ่มเปลี่ยนจากสีเขียวเป็นอมเหลืองได้ 10 เปอร์เซ็นต์ของพื้นที่ผิวเปลือกทั้งผล ตัดด้วยกรรไกให้ติดขั้วกับติดใบ 1-2 ใบมาด้วย เก็บลงมาแล้วอย่าให้กระทบกระเทือนเพราะถ้าเนื้อในช้ำคุณภาพจะเสีย
• ดอกเป็นดอกสมบูรณ์เพศที่ผสมกันเองในดอกเดียวกันหรือต่างดอกได้
  เกสรตัวผู้หรือเกสรตัวเมียอย่างใดอย่างหนึ่งหรือทั้งสองอย่างไม่สมบูรณ์เกิดจากขาดสารอาหาร/ฮอร์โมนหรือสภาพแวดล้อมไม่เหมาะสม (อากาศร้อนหรือฝนตกชุก) แล้วผสมกันแล้วพัฒนาเป็นผลจะเป็นผลไม่สมบูรณ์ ไม่โต รูปทรงบิดเบี้ยว
• อายุดอกตั้งแต่เริ่มออกถึงดอกบาน 25-30 วัน อายุผลตั้งแต่ดอกบานผสมติดถึงแก่เก็บเกี่ยว 9-10 เดือน
  ให้ฮอร์โมนน้ำดำ กับ แคลเซียม โบรอน เดือนละ 1 ครั้ง จะช่วยบำรุงให้ต้นสมบูรณ์ติดผลดก คุณภาพดี
  ให้ธาตุรอง/ธาตุเสริม เดือนละ 1 ครั้ง จะช่วยบำรุงให้คุณภาพดี กากน้อย รสจัด เปลือกบาง
• การห่อผลด้วยถุงใยสังเคราะห์ตั้งแต่ขนาดเท่ามะนาว นอกจากช่วยรักษาสีผิวให้สวยแล้วยังทำให้คุณภาพดีอีกด้วย
• กิ่งที่อยู่ด้านล่างของทรงพุ่มหรือกิ่งชิดดินควรตัดออก เพราะนอกจากไม่ออกดอกติดผลแล้วยังทำให้ทรงพุ่มแน่นทึบอีกด้วย
• ต้นมีความสมบูรณ์เต็มร้อยเปอร์เซ็นต์ ผ่านการบำรุงแบบให้มีสารอาหารกินตลอด 24 ชม.ต่อเนื่องมาหลายปีจะออกดอกติดผลตลอดปี ทั้งนี้จะต้องหมั่นตัดแต่งกิ่งให้โปร่งอยู่เสมอ ตัดยอดประธาน (ผ่ากบาล) ให้แสงแดด่องผ่านทรงพุ่มลงถึงพื้นโคนต้นได้
• อายุต้น 2-5 ปีแรกที่เมให้ผลผลิตอาจจะไม่ดีนัก แต่เมื่อต้นอายุมากขึ้นหรือเป็นต้นสาวแล้วจะให้ผลผลิตดี
  ลำต้นเปล้าเดี่ยวๆหรือกิ่งง่ามแรกสูงจากพื้น 50-80 ซม.จะให้ผลผลิตดีกว่าต้นที่ลำเปล้าสั้นหรือกิ่งง่ามแรกอยู่ต่ำ แนะนำให้ตัดแต่งกิ่งจัดรูปทรงพุ่มให้มีลำเปล้าสูงๆตั้งแต่ต้นเริ่มให้ผลผลิตปีแรกๆรูป ทรงต้นก็อยู่อย่างนั้นตลอดไป

การนำไปใช้ประโยชน์
รับประทานเป็นผลไม้ ลดระดับคอเลสเตอรอล ป้องกันเลือดออกตามไรฟัน ช่วยสมานแผล บำรุงสมอง (ผลสด)

การขยายพันธุ์ ตอนกิ่ง

การปลูกและการดูแล
เมื่อเตรียมกิ่งพันธุ์และเตรียมดินเรียบร้อยแล้ว การปลูกส้มควรปลูกให้รากลอยถ้าปลูกแล้วรากจมหรือพูนดินกลบโคนต้นจะทำให้เกิดปัญหาต้นส้มให้ผลผลิตเพียงปีเดียวก็จะโทรม การควบคุมให้ออกดอกทำได้ยากเกิดปัญหาโรคใบแก้วและโรครากเน่าได้ง่ายการปลูกแบบรากลอยส้มจะปรับตัวได้ดีในสภาวะต่างๆ เช่นถ้าดินแฉะรากส้มก็ระเหยน้ำได้ อย่างไรก็สามารถพูนดินกลบโคนต้น ช่วงที่ส้มมีอายุ 1-2 ปี แต่หลังจากนั้นควรให้บางส่วนของรากโผล่พ้นดินออกมา

การดูแล
การให้น้ำต้องให้อัตราสม่ำเสมอฤดูร้อนควรให้น้ำช่วงเย็นฤดูหนาวมีน้ำค้างมากก็ควรให้น้ำช่วงเช้า แต่ถ้าสถานที่มีน้ำค้างน้อยก็ให้ช่วงบ่ายได้ เมื่อส้มเช้งออกดอกแล้วต้องลดการให้น้ำจนแฉะหรือปล่อยดินให้แห้งแล้วจึงให้น้ำจน แฉะเพราะจะทำให้ดอกร่วงได้ การให้ปุ๋ยจะให้ปุ๋ยปุ๋ยเคมีและให้ปุ๋ยทางใบเสริมโดยจะให้ปุ๋ยคอกปีละ 2 ครั้ง คือช่วงหน้าร้อนใส่กลางเดือนเมษายนและหน้าหนาวในด้านของปุ๋ยเคมีจะให้เป็นระยะ คือระยะที่ส้มกำลังออกดอกกับระยะที่ส้มให้ผลผลิตแล้ว คือ ช่วง 3 ปีแรกที่ส้มยังไม่ออกดอกจะให้ปุ๋ย ในหนึ่งปีให้ปุ๋ย 4 ครั้งๆละ 2-3 กำมือ ปีแรกให้ทุก 3 เดือน ปีต่อไปก็จะเพิ่มขึ้นตามลำดับ เมื่อส้มให้ผลผลิตแล้วจะให้ปุ๋ยเคมีที่มีฟอสเฟตสูง

สรรพคุณ

• ใบ แก้พิษฝี แก้ปวดบวมจุกเสียดแน่นท้องมาน แก้ไข้จับสั่น แก้กระษัย ฟอกโลหิต ระบายท้อง
• ผล แก้กระษัย ฟอกโลหิต แก้เสมหะ
• เปลือกต้น แก้จุกเสียดพุงไร เป็นยาระบายอ่อนๆ
• ทั้งต้น แก้โรคหอบหืด เป็นยาแก้แพ้
• ยาง ขับพยาธิ แก้จุกเสียดปวดบวม