หงอนไก่ ความงามที่ผูกพันคนไทย

หงอนไก่เป็นไม้ดอกทรงพุ่ม ขนาดดอกขนาดใหญ่ และบิดตัวจีบม้วน คล้ายหงอนไก่ ดอกหลากสี สีดอกสดอยู่เสมอแม้อยู่ในที่ที่มีแสงแดดจัด ดอกบานทนนาน เจริญเติบโตเร็ว ลำต้นแข็งแรง ปลูกได้ทุกฤดู

ชื่อวิทยาศาสตร์: Celosia argentea L. var. cristata (L.) Kuntze
ชื่อสามัญ: Cockscomb, Chinese Wool Flower
ชื่ออื่น : กระลารอน (เขมร-ปราจีนบุรี) ชองพุ ซองพุ (กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี) ดอกด้าย ด้ายสร้อย ร้อยไก่ หงอนไก่ (ภาคเหนือ) พอคอที (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน) หงอนไก่ดง (นครสวรรค์) หงอนไก่ไทย หงอนไก่ฝรั่ง หงอนไก่ฟ้า (ภาคกลาง)
วงศ์: AMARANTHACEAE

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ไม้ล้มลุก ลำต้นตั้งตรง สูงประมาณ 20-90 ซม. ลำต้นเป็นสัน แตกกิ่งก้านสาขามากผิวขรุขระ

• ใบ ใบเรียงสลับ ใบเดี่ยว รูปหอกหรือรูปแถบแคบ กว้าง 1-6 ซม. ยาว 8-15 ซม. โคนใบแหลม ปลายใบแหลม ขอบใบเรียบ ผิวใบเป็นคลื่นและมีไขปกคลุม เส้นใบนูนเด่นด้านท้องใบ
• ดอก ดอกช่อออกที่ปลายยอด ช่อดอกกว้าง 1.5-2.0 ซม. ช่อดอกมี 2 แบบคือ รูปทรงกระบอกและแบบรูปหงอนไก่ บางครั้งพบทั้งสองแบบในต้นเดียวกัน กลีบรวมมี 4 กลีบ รูปขอบขนานแกมรูปไข่ ยาว 0.6-1.0 ซม. เกสรเพศผู้ปลายแหลมมี 5 อัน ฐานรองดอกเชื่อมติดกันเป็นแผ่นย่น เป็นก้อนกลม ใบประดับรองดอกขนาดเล็กเป็นเส้นคล้ายกำมะหยี่ ดอกสมบูรณ์เพศ กลีบดอกมีหลายสี เช่น แดงสด ขาว และเหลือง
• ผล ผลรูปไข่ค่อนข้างกลม สีดำเป็นมัน ขนาดเล็ก ผลแห้งแตกแบบมีฝาเปิด สีน้ำตาลอ่อน เมล็ดสีดำ เป็นมัน

ประโยชน์ของหงอนไก่
ในหนังสือประมวลสรรพคุณยาไทย กล่าวถึงสรรพคุณด้านยาของหงอนไก่เอาไว้ว่า ราก : แก้ไข้เพื่อลม(ใช้ในฤดูฝน มีอาการท้องอืดเฟ้อ) และไข้พิษ แก้โลหิต และลมอัมพฤกษ์ บำรุงธาตุ แก้หืด แก้เสมหะ มีรสเผ็ดร้อน ประโยชน์ด้านหลักของหงอนไก่คือต้นใช้เป็นไม้ดอกไม้ประดับ เพราะความงดงามโดดเด่นของรูปทรงและสีของดอก สามารถปลูกเป็นไม้กระถาง ปลูกเป็นแปลง หรือปลูกตามขอบแปลง หรือริมทางเดิน เพราะปลูกง่าย แข็งแรง ทนทาน ออกดอกได้ตลอดทั้งปี ดอกบานแล้วมีอายุยาวนานคล้ายบานไม่รู้โรย เพราะอยู่ในวงศ์เดียวกัน ตัดเป็นดอกไม้ตากแห้งได้ดี เก็บได้นานและไม่เปลี่ยนสี

สรรพคุณ

• ลำต้นใช้ลำต้นสด นำมาต้มเอาน้ำกิน เป็นยาแก้โรคท้องร่วง อาเจียนเป็นเลือด ริดสีดวงทวารมีเลือดออก กระอักเลือดตกเลือด หรือใช้เป็นยาพอกแก้ตะขาบกัด โดยใช้ต้นที่อ่อนตำแล้วพอก
• ก้านและใบใช้ก้านและใบสดหรือแห้ง นำมาต้มเอาน้ำกินเป็นยาระบาย แก้รดสีดวงทวารที่มีเลือดออก อาเจียนเป็นเลือด กระอักเลือด ตกเลือดและเป็นโรคบิด หรือใช้ตำพอกบาดแผลที่มีเลือด ผิวหนังเป็นผดผื่นคัน
• ดอกใช้ดอกสดหรือแห้ง นำมาต้มเอาน้ำกินเป็นยาแก้บิด ถ่ายเป็นมูกเลือด ไอ หรืออาเจียนเป็นเลือด เลือดไหลไม่หยุด ประจำเดือนมามากผิดปกติ เลือดกำเดาออก ตกเลือด ตกขาว ปวดหัว เป็นผดผื่นคัน เยื่อตาอักเสบ และเป็นโรคตาแดง
• เมล็ดใช้เมล็ดแห้ง นำมาต้มหรือใช้ทำเป็นยาเม็ดกิน เป็นยาแก้ความดันโลหิตสูง ตาฟางในเวลากลางคืน แก้อุจจาระเป็นเลือด บิด ถ่ายเป็นเลือด เลือดกำเดาออก ห้ามเลือดหรือผิวหนังเป็นผดผื่นคันร้อนแดงเป็นต้น

การขยายพันธุ์ : เพาะเมล็ด

การปลูกและดูแลรักษา
หงอนไก่เป็นไม้กลางแจ้งต้องการแสงแดดจัด ดินที่ปลูกควรเป็นดินร่วนซุยและระบายน้ำได้ดี

ที่มา : โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ