หญ้าตีนตุ๊กแก พืชคลุมดินข้างรั้ว

ต้นหญ้าตีนตุ๊กแก เป็นต้นหญ้าที่พบได้โดยทั่วไป ตามริมทางข้างรั้ว เป็นวัชพืชที่ขึ้นคลุมดิน ต้นจะเลื้อยๆ ของมันไปทั่ว ออกดอกบานแฉ่ง แล้วก็โรยไป เวลาโรยจะเป็นปุยๆ กลมๆ สีขาว พอแก่จัดได้ที่ เกสรของดอกก็จะปลิวไปตามลม ลอยไปเรื่อยๆ แล้วพอเจ้าเกสรนี้ไปตกที่ไหน มันก็จะงอกออกมาเป็นต้นใหม่ แล้วก็ขึ้นคลุมๆ ดินต่อไป

พืชใบเลี้ยงคู่ลำต้นทอดนอนไปตามพื้น ชูยอดและดอกขึ้น ตามต้นและใบมีขน ข้อของต้นที่แตะกับพื้นจะแตกรากและแทงยอดเป็นต้นใหม่ขึ้นมา ใบเป็นใบเดี่ยวเกิดเป็นคู่ตรงกันข้าม ขอบใบเป็นจักห่าง ดอกออกเป็นช่อกระจุกรวมกัน แบบ head ประกอบด้วยดอกเล็กๆเรียงกันเป็นสองวงกลีบดอกสีเหลืองหรือขาวอมเหลือง ก้านช่อดอก ประมาณ 10-30 เซนติเมตร

ชื่ออื่น หญ้าตุบโต๋ (เชียงใหม่) ตีนตุ๊กแก (กรุงเทพฯ), เทียนเศรษฐี (แม่ฮ่องสอน)
ชื่อวิทยาศาสตร์ Coldenia procumbens Linn.
ชื่อวงศ์ BORAGINACEAE

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ไม้ล้มลุก พืชล้มลุกอายุข้ามปี (perennial) ลำต้นทอดนอนไปตามพื้น ชูยอด และดอกขึ้น ข้อล่างที่ติดดินจะงอกรากและแตกยอดเป็นต้นใหม่ ลำต้นอาจทอดยาว 30-50 ซม. ลำต้นมีขนสีขาวปกคลุม

• ใบเดี่ยว เรียงรอบข้อหรือเรียงสลับ รูปขอบขนานหรือรูปไข่กลับยาว 0.5-2 เซนติเมตร กว้าง 0.2-1 เซนติเมตร ปลายใบแหลม ฐานใบเฉียง ขอบใบหยักมน หรือหยักซี่ฟัน ผิวใบทั้งสองด้านมีขน แต่ผิวใบด้านล่างมีหนาแน่นกว่า
• ดอกเดี่ยว ออกที่ซอกใบ ก้านดอกสั้นหรือไม่มีก้านดอก กลีบเลี้ยง เชื่อมกันที่ฐาน เล็กน้อยปลายแยกเป็น 4 แฉก แต่ละแฉกรูปใบหอกขนาดแตกต่างกันเล็กน้อย ยาว 1-3 มิลลิเมตร กว้าง 0.3-1 มิลลิเมตร ผิวด้านนอกมีขน กลีบดอกสีขาวหรือสีเหลืองอ่อน รูประฆัง เชื่อมกันเป็นหลอดที่ฐานยาว 1-1.5 มิลลิเมตร ปลายแยกเป็น 4 แฉกเล็กน้อย แต่ละแฉกยาว 0.1-0.2 มิลลิเมตร สูงกว่ากลีบเลี้ยงเล็กน้อย เกสรเพศผู้มี 4 อัน ติดที่กลางหลอดกลีบดอก อับเรณูรูปกลม ยาว 0.1-0.2 มิลลิเมตร ติดกับก้านชูเกสรที่ด้านหลัง ก้านชูเกสรเพศเป็นแท่งยาว 0.3-0.5 มิลลิเมตร เกสรเพศเมีย รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ รูปใบหอก 2 อันประกบกัน แต่ละอันยาว 0.5-1 มิลลิเมตร ก้านชูเกสรยาว 0.1-0.2 มิลลิเมตร ยอดเกสรเพศเมีย แยกเป็น 2 แฉกแต่ละแฉกรูปรียาว 0.05-0.1 มิลลิเมตร
• ผลรูปหอก 2 อันประกบกัน กว้าง 1-3 เซนติเมตร ด้านข้างของผลมีจะงอยเล็กน้อย ผิวมีขน มีกลีบเลี้ยงหุ้มผล รูปรียาว ยาว 1.5 มม. สีดำ มีขนปกคลุมหนาแน่น ทำให้มองดูเป็นสีขาวเทาของขน ภายในมี 1 เมล็ด ปลายยอดมีเส้นเล็กๆ (pappus) จำนวนประมาณ 20 เส้น อ่อนนุ่ม ยาวกว่าผลประมาณ 2 เท่า ช่วยในการพยุงเมล็ดลอยไปไกลๆ เป็นพืชที่มีระบบรากแก้ว

ขยายพันธุ์ โดยอาศัยเมล็ด พบในสวน แปลงพืชไร่ ทุ่งหญ้า และริมทางโดยทั่วไป

สรรพคุณทางสมุนไพร
ใบ รสเฝื่อน ตำพอกแก้ปวด แก้อักเสบตามข้อ พอกฝี

ที่มา : ฐานข้อมูลพรรณไม้ องค์การสวนพฤกษศาสตร์