การเพาะเลี้ยงหัวเชื้อจาวปลวก

จุลินทรีย์จากจาวปลวกเป็นการเพิ่มจุลินทรีย์ ช่วยย่อยสลายพวกพืชทำให้จุลินทรีย์ที่อยู่ในน้ำหมักจาวปลวกคือพวกโปรโตซัว ไปย่อยสลายเศษซากอินทรีย์ ที่เป็นพวกเศษหญ้า ใบไม้ เศษฟาง ช่วยย่อยสลายให้เป็นปุ๋ยเร็วขึ้น เพราะที่สุดของการย่อยสลายคือ ฮิวมัส ฮิวมัสก็จะช่วยปลดปล่อยธาตุอาหารให้กับต้นพืชทำให้พืชเจริญเติบโตดีช่วยเพิ่มผลผลิตได้อีกทางหนึ่ง

เพื่อบ่มเพาะตรวจดูการเดินเชื้อ เพื่อเก็บเชื้อนำไปขยายปริมาณเชื้อต่อไป

เครื่องมือวัสดุอุปกรณ์

1. ครก ไม้ตีพริก เครื่องปั่นมอเตอร์
2. ฟ๊อกกี้สเปรย์พ่น
3. กระติกน้ำแข็ง
4. ข้าวเปลือก หัวมันสำปะหลัง
5. โรงบ่ม หรือรังอบแสงแดด
6. ถุงพลาสติกซิปปิดฝา ขนาดบรรจุ 100 กรัม

ขั้นตอนวิธีทำ

1. จุลินทรีย์น้ำลำไผ่+จุลินทรีย์น้ำลำอ้อย = 1:1
2. บดย่อยจุลินทรีย์จาวปลวก+บดย่อยข้าวเปลือก หรือมันสำปะหลัง = 1:1
3. นำ ข้อ 1 ฉีดพ่นใน ข้อ 2 ความชื้น 60%
4. นำมาบดปั่นด้วยเครื่อง 2 นาที เพื่อเร่งให้เชื้อขยายตัว
5. ใส่กระติกน้ำแข็งปิดฝา อบชื้นตากแดด 3 วัน ในแต่ละวัน นำมาปั่นทุกตอนเย็น 2 นาที แล้วใส่กระติกปิดฝา
6. อบตากแดดในกระติกอีก 3 วัน(ดูการเดินเชื้อ)
7. นำไปอบแห้งในโรงบ่มกลางแดด เพื่อหยุดเดินเชื้อ
8. นำบรรจุถุงซิป 100 กรัม

การอบเชื้อจุลินทรีย์ มี 2 แบบ

1. อบ ชื้น คือ การบ่มเพาะเลี้ยงขยายเชื้อรา แบบแห้ง ในกระติก หรือในถังหมัก ให้ร้อนชื้น อุณหภูมิประมาณ 42 องศาเซลเซียส เชื้อราจะขยายตัวเร็วมาก ทำโดยนำผงจาวปลวกคลุกเคล้ากับข้าวสุก หรือข้าวเปลือกบดป่นละเอียด ถ้าข้าวสุกไม่ต้องเติมน้ำ แต่ถ้าข้าวป่นดิบต้องเติมน้ำ หรือนำลงแช่ในน้ำหมักจาวปลวก จากนั้นห่อผ้า หรือใส่ตะกร้า นำไปลงใส่ในถังหมักปิดฝา วางตากแดดไว้ 3-4 วัน เชื้อราจะขึ้นขาวและมีกลิ่นหอมเหมือนข้าวหมาก
2. การอบแห้ง คือ เมือเชื้อราเดินเต็มที่แล้ว ก็จะนำไปน็อคให้หยุดการเดินเชื้อ ด้วยการนำไปอบแห้งวางตากแดดในเรือนกระจก เชื้อราจะสร้างสปอร์หยุดการเติบโต แล้วเราก็นำมาแพ็คใส่ถุงซีนปิดสนิท จัดส่งให้เพื่อนทางไปรษณีย์ หรือนำไปเก็บไว้ใช้ได้นานเป็นแรมปี หรือจำหน่ายเป็นสินค้าชีวภัณฑ์ เพื่อการกสิกรรมไร้สารพิษต่อไป

การขยายเชื้อจาวปลวก
เพื่อเพิ่มปริมาณเชื้อจาวปลวกให้มากเพียงพอต่อการนำไปใช้ย่อยสลายอินทรีย์วัตถุ

เครื่องมือวัสดุอุปกรณ์

1. ถังหมักพลาสติก มีฝาปิด สีทึบแสง ขนาด 100 ลิตร
2. น้ำเชื้อจาวปลวก 1-2 ลิตรหรือแบบผง 100 กรัม
3. ข้าวเปลือก หรือมันสำปะหลังแห้งบดละเอียด อย่างน้อย 10 ก.ก.
4. น้ำซาวข้าว น้ำลำไผ่ น้ำลำอ้อย น้ำมะพร้าว ปริมาณตามภาชนะที่ใช้หมัก

ขั้นตอนวิธีทำ
ขยายในภาชนะขนาด 100 ลิตร

1. นำหัวเชื้อจาวปลวกใส่ถังหมัก
2. เติมข้าวเปลือกบดแห้ง 10 ก.ก.
3. เติมน้ำซาวข้าว น้ำลำไผ่ น้ำลำอ้อย น้ำมะพร้าว หรือน้ำเปล่าเกือบเต็มถัง
4. หมักทิ้งไว้ 7 วัน สังเกตขึ้นราขาว นำไปใช้ย่อยขยะเปียก ย่อยอืนทรีย์วัตถุ

การนำเชื้อจาวปลวกไปใช้
เพื่อนำเชื้อจาวปลวกไปใช้ให้ถูกวิธีอย่างเหมาะสม
เครื่องมือ วัสดุอุปกรณ์

1. ถังหมักขนาด 100 ลิตร
2. ขยะเปียก เปลือกผลไม้ น้ำซาวข้าว น้ำล้างจานน้ำแรก
3. น้ำเชื้อจุลินทรีย์จาวปลวก
4. หน่อกล้วย ยอดผักต่างๆ ตำละเอียด อย่างน้อย 3 ก.ก.
5. ผลไม้สุก เปลือกผลไม้ ตำละเอียด อย่างน้อย 3 ก.ก.
6. เกลือป่น 1 ก.ก.

ขั้นตอนวิธีทำ
มีขั้นตอนนำไปใช้ 2 แนวทาง

1. เพื่อหมักย่อยสลายอินทรีย์วัตถุให้เป็นปุ๋ยทางราก
2. เพื่อหมักย่อยสลายฮอร์โมนจากพืชเป็นปุ๋ยทางใบ

วิธีหมักย่อยสลายทำปุ๋ยทางราก

1. หมักแช่ขยะเปียก นำน้ำเชื้อเทลงถังขยะ 1-2 ลิตร เติมขยะเปียก กลับน้ำขยะ หรือกด หรือคนทุกๆวัน ผ่านไป 3 วันเริ่มนำไปใช้ได้
2. การนำข้อ 1 ไปใช้ อย่านำไปทั้งหมดให้คงเหลือในถังไว้ 10% เพื่อให้เดินเชื้อต่อไป ใส่ขยะเปียกต่อไป
3. นำข้อ 1 ไปเทราดกองดินหมัก 10 วันใช้เททับรอบๆต้นไม้ หรือเป็นดินที่ดีเหมาะกับการปลูกพืชได้

วิธีหมักย่อยสลายทำปุ๋ยทางใบ เพื่อฉีดพ่นมี 2 สูตร

1. สูตรน้ำแม่ หมักยอดพืชเขียวสด เร่งการเติบโต
   ใช้หน่อกล้วย หรือยอดพืชอื่นๆ 3 ก.ก. หั่นใช้ครกโขลกตำให้เละหรือปั่นด้วยเครื่อง + เชื้อที่ขยาย 1 ลิตร + ข้าวสุก 1 ก.ก. น้ำ 10 ลิตร หมัก 7 วันขึ้นไป กรองผ้าใช้ผสมน้ำ 1:500 ฉีดพ่นทางใบ วันเว้นวัน ในช่วงเวลาเย็น
2. สูตรน้ำพ่อ หมักผลไม้ เร่งดอกผล ใช้เปลือกหรือผลไม้สุก 3 ก.ก. หั่นใช้ครกโขลกตำให้เละหรือปั่นด้วยเครื่อง + เชื้อที่ขยาย 1 ลิตร + ข้าวสุก 1 ก.ก. + น้ำ 10 ลิตร หมัก 7 วันขึ้นไป กรองผ้าใช้ผสมน้ำ 1:500 ฉีดพ่นทางใบ วันเว้นวัน ในช่วงเวลาเย็น

เพื่อเตรียมหลุมปลูกต้นไม้ยืนต้น ให้เป็นดินที่อุดมสมบูรณ์เหมาะแก่การเจริญเติบโตของพืช
เครื่องมือวัสดุอุปกรณ์

1. จอบขุดดิน ถากหญ้า
2. เสียม
3. แก้มล้อยางรถยนต์
4. ขยะเปียก น้ำขยะเปียกที่แช่น้ำหมักชีวภาพแล้ว 20 ลิตร หรือมูลสัตว์ที่แช่น้ำหมักชีวภาพแล้ว 7 วัน
5. ปูนขาว 5 ช้อนแกง แกลบดำ 10 ลิตร ผสมเชื้อไตรโคเดอร์มา 1 ช้อนแกง คลุกเข้ากันเตรียมไว้
6. ผ้าพลาสติกสีดำ

ขั้นตอนวิธีทำ

1. ใช้จอบถากหญ้าบริเวณที่จะขุดหลุม เพื่อเคลียร์พื้นที่
2. นำแก้มยางรถยนต์ วางที่พื้นดินตรงที่ต้องการขุดหลุม
3. ใช้เสียมสับดินรอบๆ แก้มล้อยาง เป็นกรอบวงกลมขนาดหลุมที่ขุด
4. ใช้จอบขุดดินตามขนาดที่กรุยดินไว้ เป็นทรงกระบอก ลึก 50 ซ.ม.
5. นำหญ้าและดินร่วนที่ถากลงหลุมประมาณครึ่งหลุม
6. ราดเททับด้วยขยะเปียก
7. โรยปูนขาวที่ผสมแล้วตามวัสดุที่เตรียมไว้
8. ใส่อินทรีย์วัตถุ หญ้า ดินร่วนที่ถาก จนเต็มหลุม
9. โรยปูนขาวที่เตรียมอีกครั้ง
10. ราดด้วยขยะเปียก ปิดทับด้วยผ้าพลาสติกสีดำ ทับด้วยแก้มยางรถยนต์ โรยดินทับบนพลาสติกให้ยืดอายุการใช้งาน หมักทิ้งไว้ 20-30 วัน ก่อนปลูกต้นไม้

โดย ครูกมล พรหมมาก