หูกวางเป็นพันธุ์ไม้ในป่าชายหาดพบขึ้นกระจายตามชายฝั่งทะเล ปลูกได้ทั่วไปตั้งแต่อินเดียถึงตอนเหนือของทวีปออสเตรเลียทางด้านเหนือ เป็นพืชทิ้งใบโดยทั่วไปจะทิ้งใบ 2 ครั้งใน 1 ปี ประมาณเดือนมกราคม-เดือนกุมภาพันธ์ และเดือนกรกฎาคม-เดือนสิงหาคม ก่อนจะทิ้งใบใบจะเปลี่ยนเป็นสีเหลือง หรือสีส้มแดง ปัจจุบันนี้ได้มีการนำต้นหูกวางมาปลูกทั่วไปในพื้นที่เขตร้อนโดยเฉพาะอย่างยิ่งในทวีปเอเซีย
หูกวางเป็นไม้ผลัดใบ เปลือกลำต้นเรียบ เนื้อไม้สีน้ำตาล ส่วนที่นำมาใช้เป็นยาคือทั้งต้น ราก ใบ และผล โดยทั้งต้นมีสรรพคุณเป็นยาฝาดสมานแก้ท้องเสีย แก้บิด ลดไข้ ขับน้ำนม ให้ประจำเดือนมาปกติ ซึ่งท่านผู้อ่านสามารถเตรียมยาได้ด้วยตนเองโดยนำทั้งต้น (สดหรือแห้ง) มาล้างให้สะอาด ใส่น้ำนำไปต้ม นำน้ำที่ได้มาดื่ม ถ้าอาการไม่ดีขึ้นควรปรึกษาแพทย์ ส่วนเปลือกของต้นก็สามารถใช้เป็นยาสมุนไพรได้โดยมีสรรพคุณคือใช้รักษาอาการตกขาวที่ผิดปกติ แก้อาการท้องเดินได้ โดยนำเปลือกมาล้างให้สะอาด นำไสำหรับใบช่วยขับเหงื่อ รักษาอาการผื่นคันทางผิวหนัง รักษาโรคเรื้อน รักษาอาการไขข้อ ช่วยลดการอักเสบของทอนซิล และช่วยลดน้ำตาลในเลือดได้ โดยใบใช้เป็นทั้งยาภายนอกและยาภายในได้ เมื่อใช้เป็นยาภายนอกก็นำใบมาล้างให้สะอาด นำไปตำและใส่น้ำสะอาด นำไปทาบริเวณผิวหนังที่เป็นหรือบริเวณไขข้อที่ปวด และถ้าใช้เป็นยาภายในก็นำใบมาล้างให้สะอาด ใส่น้ำ นำไปต้ม นำน้ำที่ได้มาดื่ม ถ้าอาการไม่ดีขึ้นควรหยุดและไปพบแพทย์ สำหรับผลนำมารับประทานช่วยระบายได้ ปต้ม นำน้ำที่ได้มาดื่ม กิ่งแตกเวียนรอบลำต้น กิ่งอ่อนมีขนสีน้ำตาลปกคลุม และเมื่อแก่จะหลุดร่วงไป
ชื่อสามัญ (ไทย) โคน (นราธิวาส) ดัดมือ ตัดมือ (ตัง) ตาปัง (พิษณุโลก สตูล) ตาแปห์ (มลายู นราธิวาส) หลุมปัง (สุราษฎร์ธานี)
ชื่อสามัญ (อังกฤษ) Singapore Alrnond, Tropical Almond, Umbrella Tree, Indianalmond, Sea Almond, Bengal Almond.
ชื่อวิทยาศาสตร์ Terminalia catappa linn.
วงศ์ Combretaceae
ลักษณะ
หูกวางเป็นไม้ยืนต้น ผลัดใบ ขนาดกลาง ความสูงประมาณ 10-15 เมตร บางครั้งพบสูงถึง 30 เมตร มีเรือนยอดหนาแน่น เปลือกเรียบ กิ่งแตกรอบลำต้นตามแนวนอนเป็นชั้น ๆ
การใช้ประโยชน์ของต้นหูกวาง
เนื้อใน เมล็ดรับประทานได้ ทั้งยังนำเอาไปทำน้ำมัน เพื่อใช้บริโภคและทำเครื่องสำอางได้ นอกจากนี้ยังมีโปรตีนที่ให้ประโยชน์แก่ร่างกายอีกด้วย
หูกวางเป็นพรรณไม้ที่นิยมปลูกกันมากในปัจจุบัน เพื่อเป็นไม้ประดับตามข้างทางในประเทศไทยตั้งแต่เหนือจดใต้ นอกจากนี้แล้วไม้ชนิดนี้สามารถนำมาใช้ประโยชน์ได้หลายอย่างด้วยกันคือ
การขยายพันธุ์
ในธรรมชาติหูกวางจะขยายพันธุ์โดยเมล็ด ซึ่งน้ำหรือน้ำทะเล และค้างคาวช่วยในการกระจายพันธุ์ด้วย ส่วนการขยายพันธุ์โดยวิธีอื่นยังไม่มีการศึกษากัน
หูกวาง เป็นพันธุ์ไม้ที่ให้เมล็ดทุกปี การเก็บเมล็ดเพื่อนำมาขยายพันธุ์ควรเก็บในช่วงเดือนมิถุนายน-กรกฎาคม เมล็ดไม้หูกวางเป็นเมล็ดที่มีขนาดใหญ่ มีเปลือกหนา เหนียว และเปลือกในแข็ง จากการศึกษาเพาะชำเมล็ดไม้หูกวางของศิริพันธ์ ชำนาญกิจ (2524) ซึ่งทำการทดลองที่สถานีวนกรรม อ.งาว จ.ลำปาง โดยใช้ทรายหยาบปานกลางเป็นวัสดุเพาะและวัสดุกลบเมล็ด โดยแบ่งระดับของการได้รับแสงเป็น 3 ระดับคือในที่ร่ม (0%) ในเรือนเพาะชำ (50%) และกลางแจ้ง (100%) กลบเมล็ดค่อนข้างหนาประมาณ 1 นิ้ว ใช้ฟางข้าวปกคลุมแปลงทดลองเพื่อควบคุมความชื้นในแปลง ผลการทดลองปรากฏว่า การเพาะในกลางแจ้งให้อัตราการงอกที่ดีกว่าการเพาะในเรือนเพาะชำและในที่ร่ม โดยมีอัตราการงอกโดยเฉลี่ยดังนี้ กลางแจ้ง 70% ในเรือนเพาะชำ 46.75% และในที่ร่ม 43.25% เพราะฉะนั้นในการเพาะเมล็ดหูกวางให้ได้อัตรางอกที่ดีควรเพาะในที่โล่งแจ้ง วัสดุเพาะอย่างไรก็ได้ การกลบเมล็ดควรกลบให้หนาไม่เกิน 1 นิ้ว และใช้ฟางข้าว หรือวัสดุอย่างอื่น ซึ่งมีลักษณะใกล้เคียงกันกับแปลงเพาะ
การปลูก การเจริญเติบโต และการปรับปรุงพันธุ์
หูกวาง เจริญงอกงามดีในที่ที่มีการระบายน้ำได้ดีดินร่วนพอควรหรือปนทราย ควรปลูกเป็นไม้ให้ร่มมากกว่าเป็นไม้ประดับ เพราะมีกิ่งเป็นชั้น ๆ เรือนยอดหนาแน่น สำหรับข้อมูลเกี่ยวกับการปลูก และอัตราการเจริญเติบโต ตลอดทั้งการปรับปรุงพันธุ์ไม้หูกวางยังไม่มีการศึกษากันอย่างจริงจัง
ป้ายคำ : ป่า 3 อย่าง ประโยชน์ 4 อย่าง