การเลี้ยงกุ้งฝอยในบ่อดิน

กุ้งฝอย แต่เดิมนั้นพบได้ทั่วไปในแหล่งน้ำต่างๆ แต่เนื่องจากสภาพแวดล้อมที่เสื่อมโทรม
มีการสะสมของสารพิษ เกิดการตื้นเขินและถูกบุกรุกทำลายเพื่อการใช้ประโยชน์อย่างอื่น จึงทำให้แหล่ง
ที่อยู่อาศัยของกุ้งฝอยในธรรมชาติลดน้อยลง แต่ขณะที่ความต้องการกุ้งฝอยเพื่อการบริโภคมีมาก จึงทำให้ราคากุ้งฝอยที่จำหน่ายในท้องตลาดราคาสูงขึ้นมาก อย่างที่ขายกันในภาคอีสานนั้น แต่ก่อนนั้นเพียงกิโลกรัมละ 35 50 บาท แต่ตอนนี้ขึ้นมาถึง 160 200 บาท

“กุ้งฝอยจะผสมพันธุ์ภายใน โดยเพศเมียจะมีไข่ขนาดเล็ก ๆ อยู่ในหัวและเมื่อได้รับการผสมแล้ว จะเคลื่อนที่มาอยู่บริเวณท้อง จนกว่าไข่จะแก่ เราสามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า ถ้าไข่สีเขียวเข้มจนเป็นสีเทาแสดงว่าไข่แก่ เมื่อน้ำมีสภาพดี โดยเฉพาะถ้าเป็นน้ำขุ่นจะเจริญเติบโตดีมากกว่าน้ำใส ซึ่งในกรณีของน้ำที่ใช้เลี้ยงนี้ กำลังอยู่ระหว่างช่วงการศึกษาเกี่ยวกับความขุ่นของน้ำที่มีผลต่อการเจริญเติบโตของกุ้งฝอยว่า ควรเป็นเท่าใด และกุ้งฝอยจะชอบน้ำมีสีเขียวที่มีแพลงก์ตอนพืชและไรแดง จะชอบมากและวางไข่ ลูกกุ้งจะลอยน้ำในแนวดิ่ง”

สำหรับบ่อที่ใช้เลี้ยงกุ้งฝอย ควรเป็นบ่อขนาด 1 งาน หรือประมาณ 0.5 ไร่ ถ้าขนาดใหญ่เกินไปจำทให้ดูแลได้ไม่ทั่วถึง ความลึกของบ่อประมาณ 1.5 เมตร เติมน้ำสูงประมาณ 1เมตร
สิ่งสำคัญประการหนึ่งคือ การป้องกันศัตรู ดังนั้น บริเวณบ่อต้องให้โล่งเตียน เพื่อไม่ให้เป็นที่อยู่อาศัยของกบ เขียด งู ที่จะมาลงกินกุ้งฝอยในบ่อเลี้ยงด้วยการล้อมรอบบ่อด้วยไนล่อนเขียวตาถี่ นอกจากนี้ในบ่อเลี้ยงต้องมีการกำจัดปลาที่เป็นศัตรูอย่าง ปลาช่อน ปลาดุก โดยใช้กากชา หางไหล ใส่ทิ้งไว้ 3 5 วัน

แต่อย่างไรก็ตาม แม้จะมีการกำจัดศัตรูดังคำแนะนำข้างต้นแล้ว แต่ในช่วงระยะเวลาการเลี้ยง ยังจะพบศัตรูชนิดอื่น ๆ ด้วย ลูกกุ้งฝอยนี้จะเป็นอาหารที่โปรดปรานมากของสัตว์น้ำต่าง ๆ เช่น แมลงน้ำ มวนนวน มวนกรรเชียงและแมลงที่ชอบเกาะดูดเลือดต่าง ๆ ที่อาศัยอยู่ในน้ำ
“ฉะนั้น ก่อนปล่อยพ่อ-แม่กุ้ง ควรใช้น้ำมันโซล่า (ดีเซล) สาดใส่ในบ่อเพื่อกำจัดแมลงต่าง ๆ หรือใช้อวนลากแมลงขึ้นมาก่อนเพื่อเป็นการกำจัดศัตรูของลูกกุ้งฝอยจะดีมาก”

การเตรียมบ่อเลี้ยงกุ้งฝอย

• เริ่มจากการหว่านปุ๋ยคอก จำนวน 50 200 กิโลกรัม หว่านรำละเอียด 30 กิโลกรัม แล้วใส่น้ำสูง 30 50 เซนติเมตร เพื่อให้เกิดไรแดงและโรติเฟอร์จำนวนมาก เมื่อสีน้ำเริ่มเขียวให้นำพ่อแม่พันธุ์กุ้งฝอยใส่ลงไปจำนวน 4 5 กิโลกรัม
• สำหรับพ่อแม่พันธุ์กุ้งฝอยที่นำมาใส่บ่อเลี้ยง ควรคัดที่มีขนาดใหญ่และขนาดใกล้เคียงกัน สามารถคัดได้ทุกฤดูกาล กุ้งฝอยจะขยายพันธุ์ได้เร็วในช่วงฤดูฝน กุ้งฝอยจะสมพันธุ์ภายใน โดยเพศเมียจะมีไข่ขนาดเล็กอยู่ในหัว และเมื่อได้รับการผสมแล้วจะเคลื่อนที่มาอยู่บริเวณท้อง จนกว่าไข่จะแก่ สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า ถ้าไข่สีเขียวเข้มจนกลายเป็นสีเทาแสดงว่าไข่แก่ เมื่อน้ำมีสภาพดีโดยเฉพาะถ้าเป็นน้ำขุ่นจะเจริญเติบโตดีมากกว่าน้ำใส และกุ้งฝอยจะชอบน้ำสีเขียวที่มีแพลงตอนและไรแดง เมื่อวางไข่และฝักตัวออกมาลูกกุ้งฝอยจะลอยน้ำในแนวดิ่ง

อาหารที่ใช้เลี้ยงกุ้งฝอย

• ใช้รำละเอียดและปลาป่น อัตรา 3 : 1 สามารถให้ผลผลิตกุ้งฝอยได้ดี และมีปริมาณผลผลิตมาก รวมทั้งมีการใส่ปุ๋ยคอกเสริมบ้างเพื่อสร้างน้ำเขียว สำหรับระยะเวลาในการเพาะเลี้ยงกุ้งฝอยนั้น จากการศึกษาพบว่า การเลี้ยงกุ้งฝอย หากสามารถปล่อยพ่อแม่พันธุ์ได้ทุกเดือนที่กุ้งฝอยมีไข่แก่ บริเวณช่องท้องและเมื่อกุ้งวางไข่แล้ว จะผสมพันธุ์ได้ต่อไป
• เมื่อลูกกุ้งเล็กๆ 3 4 เดือน จะได้ลูกกุ้งโตเต็มวัยสามารถช้อนขายได้ หรือจะช้อนขายเมื่อเห็นว่ากุ้งในบ่อมีจำนวนมาก เพราะหากกุ้งมีจำนวนมากเกินไปจะทำให้กุ้งไม่โตและกินกันเองระหว่างการลอกคราบ นอกจากนี้ระหว่างการเลี้ยงอาจมีการเพิ่มน้ำหากพบว่า น้ำในบ่อมีปริมาณลดลง หรือตื้นเขินกุ้งจะโตช้าและอ่อนแอ

วิธีจับกุ้งฝอย

1. ใช้ยอตาถี่ยก โดยการใส่อาหารลงไปในยอเพื่อล่อ ให้กุ้งมากินอาหารประมาณ 10 นาที ยกขึ้นอปริมาณกุ้งจะติดมาในยอมาก โดยขึ้นกับขนาดของยอด้วย
2. ใช้สวิงช้อนรอบๆบ่อ วิธีการนี้ควรทำในช่วงเย็นๆจะดี เนื่องจากตอนเช้านั้น ออกซิเจนในน้ำมีปริมาณต่ำ จนทำให้กุ้งที่อยู่ภายในบ่ออ่อนแอ เนื่องจากตกใจหรือเครียดในระหว่างการรวบรวม
3. การจับกุ้งนั้นเมื่อจำเป็นต้องวิน้ำบ่อให้แห้ง ต้องมีการใช้อวนลากก่อน (อวนที่ใช้ไม่ต้องมีขนาดใหญ่มากนัก เพราะจะทำให้กุ้งบอบช้ำมากและตายภายในเวลาอันรวดเร็ว) จนเหลือกุ้งจำนวนน้อยแล้วค่อยวิดน้ำให้แห้ง หากวิดครั้งเดียวเลย จะทำให้กุ้งตายหมดและจำหน่ายได้ในราคาต่ำ

ตลาดกุ้งฝอย
กุ้งฝอยสามารถจำหน่ายได้ดีในปัจจุบัน ซึ่งนิยมบริโภคกุ้งฝอยกันมาก โดยซื้อไปประกอบอาหารได้หลายอย่างเช่น พล่า แกงเลียง ทอดมัน ทอดใส่ไข่เป็นต้น นอกจากนี้ยังนำกุ้งฝอยเป็นๆมาใส่ในตู้ปลาตามร้านอาหาร
หรือภัตตาคาร เพื่อจำหน่ายสดๆ ซึ่งเป็นที่นิยมมากในปัจจุบัน แต่หากเห็นว่าปริมาณกุ้งฝอยจากการเพาะเลี้ยง
มีปริมาณมากเกินไปสามารถนำมาแปรรูปได้ โดยนำไปทำเป็นกุ้งจ่อม (กุ้งหมัก) ซึ่งจำหน่ายได้ราคาดีมาก
ดังนั้นจะเห็นว่าการเลี้ยงกุ้งฝอยจะจำหน่ายได้ตลอดเวลาและราคากุ้งฝอยจะสูงมากในช่วงฤดูหนาว

การเลี้ยงกุ้งฝอย โดย อ.เฉลียว ปานเนียม
อาจารย์เฉลียว ปานเนียม หัวหน้าศูนย์ส่งเสริมเกษตรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม จังหวัดสุพรรณบุรี ได้แนะนำเทคนิคการเลี้ยงกุ้งฝอยแบบง่ายๆ โดยใช้ EM ในการดูแล ดังนี้

1. เตรียมบ่อเลี้ยง กว้าง 2 เมตร ยาว 5 เมตร ลึก 1 เมตร ปูบ่อด้วยผ้าพลาสติกสีดำ นำดินใส่ในบ่อให้ทั่ว หนาประมาณ 5 เซนติเมตร นำ EM บอลวางในบ่อ 1 ก้อน เติมน้ำลงในบ่อให้เต็ม
2. นำจอกมาใส่ในบ่อประมาณ 1/3 ของบ่อ ทิ้งบ่อไว้ประมาณ 10 วัน
3. นำพ่อแม่พันธุ์กุ้งฝอยลงปล่อยในบ่อเลี้ยง
4. หลังจากปล่อยกุ้งประมาณ 7 วัน เริ่มให้อาหาร สัปดาห์ละ 2 ครั้ง โดยให้เป็นอาหารปลาดุกเล็ก หรือเกษตรกรบางรายจะให้เป็นไข่ต้มสุก เอาเฉพาะไข่แดง 2 ฟอง รำอ่อน 3 ขีด ผสมให้เข้ากัน ปั้นเท่ากำปั้นโยนลงไปในบ่อ 3 ก้อน
5. หลังจากให้อาหารประมาณ 1 เดือน กุ้งจะวางไข่ เทคนิคการช่วยให้กุ้งวางไข่ให้เร็วขึ้นทำได้โดย นำน้ำผสม EM ขยาย 50 มล.ต่อสายยางฉีดพ่นเป็นฝอยลงในบ่อกุ้งเป็นประจำ ทุก 7 วัน เพื่อเร่งให้กุ้งวางไข่ ประมาณ 10-20 นาที เพราะกุ้งชอบเล่นน้ำไหล กุ้งจะดีดตัวทำให้ไข่ตกลงมา (สลัดไข่)
6. เลี้ยงประมาณ 4 เดือน กุ้งจะโตเต็มที่และเริ่มหนาแน่น สามารถจับกุ้ง เพื่อนำไปจำหน่ายและเป็นการลดความหนาแน่นของกุ้ง เพราะหากกุ้งจำนวนมากเกินไปจะแย่งออกซิเจนในน้ำ รวมถึงทำให้กุ้งไม่โต และกินกันเองระหว่างการลอกคราบ

การจับกุ้ง
เมื่อต้องการจับกุ้ง ใช้ไซที่ทำจากตาข่ายสีฟ้าพันรอบโครงไม้ไผ่
เจาะรูให้มีขนาดพอดีกับขวดน้ำอัดลม นำขวดมาตัด เอาเฉพาะด้านบนขวดในไปในช่องที่ตัดไว้ให้รอบ
เวลาจับกุ้ง ใส่อาหารเม็ดปลาดุกเข้าไปในไซ มัดเชือกปิดไว้ แล้วหย่อนใส่ลงในบ่อ 1 คืน กุ้งจะเข้ามากินอาหารในไซออกไม่ได้ รุ่งเช้ามาเก็บไซ เปิดปากไซแล้วเทกุ้งฝอยออกจากไซ

วิธีการป้องกันและกำจัดศัตรูของกุ้ง
ศัตรูของกุ้ง ได้แก่ แมลงปอ คางคก กบ เขียด งู ปลากินเนื้อ ทุกชนิด
แมลงปอ นำท่อพลาสติกพีวีซี มาต่อเป็นวงสี่เหลี่ยม ขนาด 1 x 1 เมตร ลอยน้ำแล้วติดหลอดไฟไว้ด้านบน เพื่อล่อแมลงปอให้มาเล่นไฟ หยดน้ำมันพืชลงไว้วงสี่เหลี่ยมที่ผิวน้ำ เมื่อแมลงมาเล่นไฟก็จะตกลงบนน้ำมันพืชไปไหนไม่ได้
คางคก กบ เขียด งู ใช้ตาข่ายสีฟ้าล้อมบริเวณรอบบ่อเลี้ยง

การจำหน่าย
หลังจากเลี้ยงได้ 4 เดือน สามารถจับขายได้สัปดาห์ละครั้งๆ ละ ประมาณ 500-600 บาท

กุ้งฝอยสามารถจำหน่ายได้ดีในปัจจุบัน ซึ่งนิยมบริโภคกุ้งฝอยกันมาก โดยซื้อไปประกอบอาหารได้หลายอย่าง เช่น พล่า แกงเลียง ทอดมัน ทอดใส่ไข่ จ๋อมกุ้ง ฯลฯ การเลี้ยงกุ้งฝอยจึงนับเป็นอีกอาชีพหนึ่งที่สามารถสร้างรายได้ให้แก่ครอบครัวได้เป็นอย่างดี ขอบคุณ อาจารย์เฉลียว ปานเนียม ที่เอื้อเฟื้อข้อมูลดีฯ เพื่อเป็นหนทางสร้างอาชีพ