แตงร้าน ผักพื้นบ้านคลายร้อน

แตงร้านซึ่งเป็นผักฉ่ำน้ำ กินแล้วจึงทำให้รู้สึกสดชื่น นอกจากนี้ แตงร้าน เป็นผักฤทธิ์เย็นที่มีสรรพคุณช่วยลดอุณหภูมิภายในร่างกาย และกระตุ้นการทำงานของระบบทางเดินอาหาร

ชื่อวงศ์ Cucurbitaceae
ชื่อสามัญ Cucumber
ชื่อวิทยาศาสตร์ Cucumis sativus L.
ชื่อท้องถิ่น แตงขี้ไก่ แตงขี้ควาย แตงช้าง แตงร้าน (ภาคเหนือ) แตงปี แตงยาง (แม่ฮ่องสอน) แตงเห็น แตงอ้ม (เชียงใหม่) ตาเสาะ (เขมร) อึ่งกวย (จีน)

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
แตงร้านเป็นไม้เถามีอายุปีเดียว ต้น มีขนหยาบสีขาว ใบ ออกสลับกันทรงสามเหลี่ยม มนใหญ่ กว้าง 12-18 เซนติเมตร มีแฉกใหญ่ 3-5 แฉก ตัวใบมีขนทั้งสองด้าน ดอก แยกเป็นดอกตัวผู้และดอกตัวเมียอยู่บนต้นเดียวกันกลีบดอกเป็นหลอดสีเหลือง ส่วนปลายแยกเป็น 5 กลีบ เมล็ด รีแบน ผิวเรียบสีขาว ผล รูปทรงกระบอกมีลายเขียวแก่มีพื้นสีเขียวอมขาวมีขนาดต่างๆ กัน ในทางพฤกษศาสตร์แตงกวาและแตงกวาและแตงร้านมีชื่อวิทยาศาสตร์เดียวกัน พืชนี้มีถิ่นกำเนิดในทางตอนเหนือของประเทศอินเดีย เป็นพืชที่รู้จักกันดี ในบางพันธุ์ผลที่ยังอ่อนจะมีตุ่มยื่นออกมา

แตงร้านเป็นยาระบายความร้อนในกระเพาะอาหารและปวด แก้ไขตัวร้อนในเด็ก รักษาอาการไอจากโรคปอด ขับเสมหะ คออักเสบ แก้กระหายน้ำ แก้ร้อนใน

คุณค่าอาหาร
แตงร้าน 100 กรัม ให้พลังงาน 15.0 กิโลแคลอรี ประกอบด้วย

• คาร์โบไฮเดรต 2.7 กรัม
• เส้นใย 0.4 กรัม
• โปรตีน 1 กรัม
• แคลเซียม 28 มิลลิกรัม
• ฟอสฟอรัส 32 มิลลิกรัม
• เหล็ก 0.5 มิลลิกรัม
• วิตามินเอ 462 IU.
• วิตามินซี 18 มิลลิกรัม

แตงร้าน เป็นพืชผัก มีวิธีการปลูก ๒ แบบ คือ แบบขึ้นค้าง และแบบเลื้อยตามดิน

การเตรียมดินปลูก ไถดินด้วยผาน 3 และไถพรวนด้วยผาน 7 ตากดิน 5-7 วัน ใส่ปุ๋ยคอก หรือปุ๋ยหมัก รองพื้น ทำการพรวนดินปรับหน้าดินหลังจากนั้นทำการยกร่อง แบบร่องปลูกผัก หรือชักร่องแบบปล่อยน้ำ

การปลูก ใช้ระยะการปลูก คือ ระหว่างต้น 70 เซนติเมตร ระหว่างแถว 1 เมตร ขุดหลุม หยอดเมล็ดหลุมละ 2-3 เมล็ด รดน้ำให้ชุ่ม หลังหยอดเมล็ด 3 วัน ต้นกล้าจะเริ่มงอก ส่วนการปลูกในร่องที่ปล่อยน้ำ เริ่มจากปล่อยน้ำพอดินหมาดๆก็ทำการตีหลุมแล้วหยอดเมล็ดได้

การปักค้าง ใช้ไม้ไผ่ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 1 นิ้ว ยาวประมาณ 2 เมตร ปักตรงหลุมที่ปลูก ทุกหลุม ขึงด้วยตาข่ายเอ็น เพื่อให้เถาแตงร้านเกาะขึ้นได้ง่าย และสะดวกในการเก็บผลผลิต

การให้น้ำ วิธีการให้น้ำแตงร้านมีหลายวิธี เช่น แบบรดนํ้าด้วยฝักบัว ลากสายยาง แบบวิดน้ำหรือสาด แบบสปริงเกอร์ หรือแบบน้ำหยด โดยรดเช้าและเย็นในระยะแรกๆ และเมื่อแตงร้านออกดอกติดผล และพิจารณาการรดน้ำตามสภาพอากาศ

การใส่ปุ๋ย ทำการใส่ใส่ปุ๋ยคอก หรือปุ๋ยหมัก อัตรา 30 กิโลกรัมต่อไร่ เมื่อแตงร้านงอกมาแล้วประมาณ 10 วัน และทำการใส่ปุ๋ยทุกๆ 10 วัน อัตรา 50 กิโลกรัมต่อไร่ พอแตงร้านเริ่มทอดยอดจนถึงออกดอก และติดผล ควรพ่นปุ๋ยน้ำ หรือพวกฮิวมิก แอซิด หรืออะมิโนแอซิด ผสมกับสาหร่ายทะเล เพื่อช่วยในการแตกแขนง ออกดอก และเพิ่มผลผลิต

การปลูกแตงร้านแบบขึ้นค้าง มีวิธีกาปลูกดังนี้
ขั้นเตรียมดิน

1. ไถดินลึกประมาณ ๓๐-๓๕ ซ.ม. ทำเป็นยกร่อง เว้นร่องน้ำระหว่างแปลง ประมาณ ๕๐ ซ.ม. ตากแดดทิ้งไว้ ๗-๑๐ วัน
2. ขุดหลุมที่จะปลูก ความกว้างประมาณ ๓๐ ซ.ม. ลึก ๑๕-๒๐ ซ.ม. ความห่างระหว่างต้น ๔๐-๕๐ ซ.ม. ระหว่างแถว ๘๐-๑๐๐ ซ.ม. ใส่ปุ๋ยคอกรองก้นหลุมก่อน
3. หยอดพันธุ์เมล็ดแตงร้าน ๑-๒ เมล็ด/หลุม
4. เมื่อแตงมีใบจริง ๒-๓ ใบ ถอนแยกให้เหลือหลุมละ ๑ ต้น
5. ประมาณ ๓๐ วัน เป็นระยะแตงออกดอกบาน ให้ออกผล เป็นระยะที่จะต้องให้น้ำมากเป็นพิเศษแต่ไม่ให้น้ำท่วมขัง
6. ระยะเวลา ๓๕ วัน เป็นระยะบำรุงผล หากต้องการให้แตงมีความกรอบและหวาน ก่อนเก็บเกี่ยวประมาณ ๑ อาทิตย์ ให้ฉีดพ่นด้วยนมสด

   

การเก็บเกี่ยว เมื่อแตงร้านอายุได้ประมาณ 45-50 วัน ก็เริ่มเก็บผลผลิตได้ โดยเลือกผลที่ไม่อ่อนหรือแก่จนเกินไป ใส่ถุงปุ๋ย หรือตะกร้าที่บุด้วยผ้ากันผิวแตงร้านเสียหาย นำมาคัดขนาดใส่ถุงๆ ละ 10 กิโลกรัม รอการจำหน่ายต่อไป ราคาที่ขายได้จะไม่ค่อยแน่นอนจะขึ้นอยู่กับสภาพภูมิอากาศ หรือฤดูการที่ออก

โรค โรคที่สำคัญของแตงร้านเรียงตามลำดับของการระบาดรุนแรง คือ โรครานํ้าค้าง โรคใบจุด โรคใบไหม้ ป้องกันกำจัดโดยการฉีดพ่นสารป้องกันกำจัดโรคพืช เช่น ไดเมทโทม็อบ เมทาแลคซิล คลอโรทาโลนิล ตัวใดตัวหนึ่ง

แมลง แมลงที่พบว่ามีการระบาด ได้แก่เพลี้ยไฟ แมลงหวี่ขาว หนอนกระทู้ผัก หนอนคืบ เต่าแตง ป้องกันกำจัดโดยการฉีดพ่นสารเคมี เช่น อะบาเม็กติน คาร์โบซันแฟน ปิโตเลียมออยล์ ตัวใดตัวหนึ่งหรือสลับกันพ่น